Poem494

Poem494

بيامد بتـخـت کيي برنشسـت

چـنان چون بود شاه يزدان‌پرست

نخسـتين چـنين گفت با مهتران

کـه اي پرهـنر پاکدل سروران

هـمي‌خواهـم از داور بي‌نياز

کـه باشد مرا زندگاني دراز

کـه کـه را به که دارم و مه به مه

فراوان خرد باشدم روز بـه

سر مردمي بردباري بود

سـبـک سر هميشه بخواري بود

سـتون خرد داد و بخشايشسـت

در بخشـش او را چو آرايشسـت

زبان چرب و گويندگي فر اوسـت

دليري و مردانـگي پر اوسـت

هران نامور کو ندارد خرد

ز تـخـت بزرگي کـجا برخورد

خردمـند هـم نيز جاويد نيسـت

فري برتر از فر جمـشيد نيسـت

چو تاجـش به ماه اندر آمد بـمرد

نشـسـت کيي ديگري را سپرد

نـماند برين خاک جاويد کـس

ز هر بد به يزدان پـناهيد و بـس

هـمي‌بود يک سال با داد و پـند

خردمـند وز هر بدي بي‌گزند

دگر سال روي هوا خـشـک شد

بـه جو اندرون آب چون مشک شد

سـه ديگر همان و چهارم هـمان

ز خشکي نبد هيچکـس شادمان

هوا را دهان خشک چون خاک شد

ز تـنـگي بـه جو آب ترياک شد

ز بـس مردن مردم و چارپاي

پيي را نديدند بر خاک جاي

شهنـشاه ايران چو ديد آن شگفت

خراج و گزيت از جـهان برگرفـت

بـه هر سو که انبار بودش نـهان

ببـخـشيد بر کـهـتران و مهان

خروشي برآمد ز درگاه شاه

کـه اي نامداران با دسـتـگاه

غـلـه هرچ داريد پيدا کـنيد

ز دينار پيروز گـنـج آگـنيد

هر آنکـس کـه دارد نهاني غلـه

وگر گاو و گر گوسفـند و گـلـه

بـه نرخي فروشد که او را هواست

کـه از خوردني جانور بي‌نواسـت

بـه هر کارداري و خودکامـه‌اي

فرسـتاد تازان يکي نامـه‌اي

کـه انـبارها برگـشايند باز

بـه گيتي برآنکس که هستش نياز

کـسي گر بـميرد بنايافـت نان

ز برنا و از پير مرد و زنان

بريزم ز تـن خون انـباردار

کـجا کار يزدان گرفتـسـت خوار

بـفرمود تا خانـه بگذاشـتـند

بـه دشـت آمد و دست برداشتند

هـمي به آسمان اندر آمد خروش

ز بـس مويه و درد و زاري و جوش

ز کوه و بيابان وز دشـت و غار

ز يزدان هـمي‌خواسـتي زينـهار

برين گونه تا هفت سال از جـهان

نديدند سـبزي کـهان و مـهان

بـهـشـتـم بيامد مـه فوردين

برآمد يکي ابر با آفرين

هـمي در باريد بر خاک خشـک

هـمي‌آمد از بوستان بوي مشـک

شده ژالـه برگل چو مـل در قدح

هـمي‌تافـت از ابر قوس قزح

زمانـه‌برسـت از بد بدگـمان

بـه هرجاي بر زه نـهاده کـمان

چو پيروز ازان روز تـنـگي‌برسـت

بر آرام بر تخت شاهي نشـسـت

يکي شارسـتان کرد پيروز کام

بـفرمود کو را نـهادند نام

جـهاندار گوينده گفت اين ريسـت

کـه آرمام شاهان فرخ پيسـت

دگر کرد بادان پيروزنام

خـنيده بـهرجايش آرام و کام

کـه اکنونش خواني همي اردبيل

کـه قيصر بدو دارد از داد ميل

چو اين بومـها يکـسر آباد کرد

دل مردم پر خرد شاد کرد

درم داد با لـشـکر نامدار

سوي جنگ جستن برآراسـت کار

بدان جـنـگ هرمز بدي پيش‌رو

هـمي‌رفـت با کارسازان نو

قـباد از پـس پشـت پيروز شاه

هـمي‌راند چون باد لشکر بـه راه

کـه پيروز را پاک فرزند بود

خردمـند شاخي برومـند بود

بـلاش از بر تخت بنشسـت شاد

کـه کهـتر پـسر بود با مهر و داد

يکي پارسي بود بـس نامدار

ورا سوفزا خواندي شـهريار

بـفرمود پيروز کايدر بـباش

چو دسـتور شايسته نزد بـلاش

سپـه را سوي جنگ ترکان کشيد

هـمي تاج و تخـت کيي را سزيد

هـمي‌راند با لشکر و گنـج و ساز

کـه پيکار جويند با خوشـنواز

نـشاني کـه بـهرام يل کرده بود

ز پـسـتي بـلـندي برآورده بود

نبشـتـه يکي عهد شاهنشهان

کـه از ترک و ايرانيان در جـهان

کـسي زين نشان هيچ برنـگذرد

کزان رود برتر زمين نـشـمرد

چو پيروز شيراوژن آنـجا رسيد

نـشان کردن شاه ايران بديد

چـنين گفـت يکسر بگردنکشان

کـه از پيش ترکان برين همنشان

مـناره برآرم به شمشير و گنـج

ز هيتال تا کس نـباشد بـه رنـج

چو باشد مـناره بـه پيش برک

بزرگان بـه پيش مـن آرند چـک

بـگويم کـه آن کرد بـهرام گور

بـه مردي و دانايي و فر و زور

نـمانـم بـجايي پي خوشـنواز

بـه هيتال و ترک از نـشيب و فراز

چو بشـنيد فرزند خاقان کـه شاه

ز جيحون گذر کرد خود با سـپاه

همي‌بشکـند عـهد بـهرام گور

بدان تازه شد کشتن و جنگ و شور

دبير جـهانديده را خوشـنواز

بـفرمود تا شد بر او فراز

يکي نامـه بـنوشـت با آفرين

ز دادار بر شـهريار زمين

چـنين گفـت کز عهد شاهان داد

بـه گردي نخوانمـت خـسرونژاد

نـه اين بود عـهد نياکان تو

گزيده جـهاندار و پاکان تو

چو پيمان آزادگان بـشـکـني

نـشان بزرگي بـه خاک افگـني

مرا با تو پيمان ببايد شـکـسـت

بـه ناچار بردن بشمشير دسـت

بـه نامـه ز هر کارش آگاه کرد

بـسي هديه با نامه هـمراه کرد

سواري سراينده و سرفراز

هـمي‌رفـت با نامـه خوشنواز

چو آن نامـه برخواند پيروز شاه

برآشـفـت زان نامور پيشـگاه

فرسـتاده را گـفـت برخيز و رو

بـه نزديک آن مرد ديوانـه شو

بـگويش کـه تا پيش رود برک

شـما را فرسـتاد بـهرام چـک

کـنون تا لب رود جيحون تو راست

بلـندي و پستي و هامون تو راست

مـن اينـک بيارم سـپاهي گران

سرافراز گردان جـنـگ آوران

نـمانـم مـگر سايه خوشـنواز

کـه باشد بروي زمين بر دراز

فرسـتاده آمد بـکردار گرد

شـنيده سخنـها همـه ياد کرد

همي‌گـفـت يک چند با خوشنواز

ازان شاه گردنـکـش و ديرساز

چو گفـتار بشنيد و نامه بـخواند

سـپاه پراگـنده را برنـشاند

بياورد لشـکر بـه دشـت نـبرد

هـمان عـهد را بر سر نيزه کرد

کـه بـسـتد نيايش ز بهرامشاه

کـه جيحون ميانجيست ما را به راه

يکي مرد بينادل و چرب‌گوي

ز لـشـکر گزين کرد با آبروي

بدو گـفـت نزديک پيروز رو

بـه چربي سخن‌گوي و پاسخ شنو

بـگويش کـه عـهد نياي تو را

بـلـند اخـتر و رهنـماي تو را

هـمي بر سر نيزه پيش سـپاه

بيارم چو خورشيد تابان بـه راه

بدان تا هر آنکـس کـه دارد خرد

بـه مـنـشور آن دادگر بنـگرد

مرا آفرين بر تو نـفرين بود

هـمان نام تو شاه بي‌دين بود

نـه يزدان پسندد نه يزدان‌پرسـت

نـه اندر جـهان مردم زيردسـت

کـه بيداد جويد کسي در جـهان

بـپيچد سر از عهد شاهنشـهان

بـه داد و به مردي چو بهرام شاه

کـسي نيز ننـهاد بر سر کـلاه

برين بر جـهاندار يزدان گواسـت

کـه او را گوا خواستن ناسزاست

کـه بيداد جويد همي جنگ مـن

چـنين با سپه کردن آهنگ مـن

نـباشي تو زين جـنـگ پيروزگر

نيابي مـگر ز اخـتر نيک بر

ازين پـس نخواهم فرستاد کـس

بدين جـنـگ يزدان مرا يار بـس

فرسـتاده با نامـه آمد چو گرد

سـخـنـها بـه پيروز بر ياد کرد

چو برخواند آن نامـه خوشـنواز

پر از خـشـم شد شاه گردن فراز

فرسـتاده را گفت چندين سخـن

نـگويم جـهانديده مرد کـهـن

کـه از چاچ يک پي نـهد نزد رود

بـه نوک سنانـش فرستـم درود

فرسـتاده آمد بر خوشـنواز

فراوان سخـن گفت با او بـه راز

کـه نزديک پيروز ترس خداي

نديدم نـبودش کـسي رهنـماي

همـه ديدمـش جنگ جويد همي

بـه فرمان يزدان نـگويد هـمي

چو بشندي زو اين سخن خوشنواز

بـه يزدان پـناهيد و بردش نـماز

چـنين گفـت کاي داور داد و پاک

تويي آفرينـنده هور و خاک

تو داني کـه پيروز بيدادگر

ز بـهرام بيشي ندارد هـنر

پي او ز روي زمين برگـسـل

مـه نيرو مه آهنگ جانش مـه دل

سـخـنـهاي بيداد گويد هـمي

بزرگي بـه شمشير جويد هـمي

بـه گرد سپـه بر يکي کـنده کرد

سرش را بـپوشيد و آگـنده کرد

کـمـندي فزون بود بالاي اوي

هـمان سي ارش کرده پهناي اوي

چو اين کرده شد نام يزدان بـخواند

ز پيش سمرقـند لـشـکر براند

وزان روي سرگشـتـه پيروز شاه

هـمي‌راند چون باد لشکر بـه راه

وزين روي پر بيم دل خوشـنواز

چـنين تا برکـنده آمد فراز

برآمد ز هردو سـپـه بوق و کوس

هوا شد ز گرد سـپاه آبـنوس

چـنان تيرباران بد از هر دو روي

کـه چون آب خون اندر آمد به جوي

چو نزديکي کـنده شد خوشـنواز

هـمي‌گـفـت با داور پاک راز

وزان روي چون باد پيروزشاه

هـمي‌تاخـت با خوارمايه سـپاه

چو آمد بـه نزديکي خوشـنواز

سـپـهدار ترکان ازو گشـت باز

عـنان را بـپيچيد و بنمود پشـت

پـس او سـپاه اندر آمد درشـت

برانـگيخـت پـس باره پيروزشاه

هـمي‌راند با گرز و رومي کـلاه

بـه کـنده در افتاد با چـند مرد

بزرگان و شيران روز نـبرد

چو نرسي برادرش و فرخ قـباد

بزرگان و شاهان فرخ نژاد

برين سان نگون شد سر هفت شاه

هـمـه نامداران زرين کـلاه

وزان جايگـه شاددل خوشـنواز

بـه نزديکي کـنده آمد فراز

برآورد زان کنده هر کس که زيست

همان خاک بربخت ايشان گريست

بزرگان و پيکارجويان هران

کـسي را که در کـنده آمد زمان

شکسـتـه سر و پشت پيروزشاه

شـه نامداران با تاج و گاه

ز شاهان نـبد زنده جز کيقـباد

شد آن لشـکر و پادشاهي بـباد

هـمي‌راند با کام دل خوشـنواز

سرافراز با لـشـکر رزمـساز

بـه تاراج داده سـپاه و بـنـه

نـه کـس ميسره ديد و نه ميمنه

ز ايرانيان چـند بردند اسير

چـه افگنده بر خاک و خسته به تير

نـبايد کـه باشد جهانجوي زفـت

دل زفـت با خاک تيره‌ست جفـت

چـنين آمد اين چرخ ناپايدار

چـه با زيردست و چه با شـهريار

بـپيچاند آن را کـه خود پرورد

اگر تو شوي پاسـبان خرد

نـماند برين خاک جاويد کـس

تو را توشه از راسـتي باد و بـس

چو بگذشـت برکنده بر خوشـنواز

سپاهـش شد از خواسته بي‌نياز

بـه آهـن ببسـتـند پاي قباد

ز تـخـت و نژادش نـکردند ياد

چو آگاهي آمد بـه ايران سـپاه

ازان کـنده و رزم پيروز شاه

خروشي برآمد ز کـشور بدرد

ازان شـهر ياران آزادمرد

چو اندر جهان اين سخن گشت فاش

فرود آمد از تـخـت زرين بـلاش

همـه گوشـت بازو به دندان بکند

هـمي‌ريخـت بر تخت خاک نژند

سـپاهي و شـهري ز ايران بدرد

زن و مرد و کودک هـمي مويه کرد

همه کنده موي و همه خسته روي

هـمـه شاه‌جوي و همه راه‌جوي

کـه تا چون گريزند ز ايران زمين

گرآيند لـشـکر ازان دشـت کين