Poem504

Poem504

چـنين گـفـت شاهوي بيداردل

کـه اي پير داناي و بـسيار دل

ايا مرد فرزانـه و تيز وير

ز شاهوي پير اين سـخـن يادگير

کـه درهـند مردي سرافراز بود

کـه با لـشـکر و خيل و با ساز بود

خـنيده بـهر جاي جـمـهور نام

بـه مردي بـهر جاي گسـترده گام

چـنان پادشا گشـتـه برهـندوان

خردمـند و بيدار و روشـن‌روان

ورا بود کـشـمير تا مرز چين

برو خواندندي بـه داد آفرين

بـه مردي جـهاني گرفته بدسـت

ورا سـندلي بود جاي نشـسـت

هـميدون بدش تاج و گنج و سـپاه

هـميدون نـگين وهـميدون کـلاه

هنرمـند جمـهور فرهـنـگ جوي

سرافراز با دانـش و آبروي

بدو شادمان زيردسـتان اوي

چـه شـهري چه از در پرستان اوي

زني بود هـم گوهرش هوشـمـند

هـنرمـند و با دانـش و بي‌گزند

پـسر زاد زان شاه نيکو يکي

کـه پيدا نـبود از پدر اندکي

پدر چون بديد آن جـهاندار نو

هـم اندر زمان نام کردند گو

برين برنيامد بـسي روزگار

کـه بيمار شد ناگـهان شـهريار

بـه کدبانو اندرز کرد و بـه مرد

جـهاني پر از دادگو را سـپرد

ز خردي نشايسـت گو بـخـت را

نـه تاج و کـمر بستن و تـخـت را

سران راهـمـه سر پر از گرد بود

ز جـمـهورشان دل پر از درد بود

ز بـخـشيدن و خوردن و داد اوي

جـهان بود يک سر پر از ياد اوي

سـپاهي و شـهري همه انجمـن

زن و کودک و مرد شد راي زن

کـه اين خرد کودک نداند سـپاه

نـه داد و نه خشم و نه تخت و کلاه

هـمـه پادشاهي شود پرگزند

اگر شـهرياري نـباشد بـلـند

بـه دنـبر برادر بد آن شاه را

خردمـند وشايسـتـه گاه را

کـجا نام آن نامور ماي بود

بـه دنـبر نشسـتـه دلاراي بود

جـهانديدگان يک بـه يک شاه‌جوي

ز سـندل بـه دنـبر نـهادند روي

بزرگان کـشـمير تا مرز چين

بـه شاهي بدو خواندند آفرين

ز دنـبر بيامد سرافراز ماي

بـه تـخـت کيان اندر آورد پاي

هـمان تاج جـمـهور بر سر نـهاد

بداد و ببخـشـش در اندر گـشاد

چو با سازشد مام گو را بـخواسـت

بـپرورد و با جان همي‌داشت راست

پري چـهره آبـسـتـن آمد ز ماي

پـسر زاد ازين نامور کدخداي

ورا پادشا نام طـلـخـند کرد

روان را پر از مـهر فرزند کرد

دوساله شد اين خرد و گو هفت سال

دلاور گوي بود با فر و يال

پـس از چـند گـه ماي بيمار شد

دل زن برو پر ز تيمار شد

دوهـفـتـه برآمد بـه زاري بمرد

برفـت وجـهان ديگري را سـپرد

هـمـه سـندلي زار و گريان شدند

ز درد دل ماي بريان شدند

نشـسـتـند يک ماه باسوگ شاه

سرماه يک سر بيامد سـپاه

هـمـه نامداران وگردان شـهر

هرآنـکـس کـه او را خرد بود بهر

سـخـن رفـت هرگونـه بر انجمن

چـنين گـفـت فرزانـه‌اي راي‌زن

کـه اين زن که از تخم جمـهور بود

هـميشـه ز کردار بد دور بود

همـه راسـتي خواستي نزد شوي

نـبود ايچ تابود جز دادجوي

نژاديسـت اين ساخـتـه داد را

هـمـه راسـتي را و بـنياد را

هـمان بـه کـه اين زن بود شهريار

کـه او ماند زين مـهـتران يادگار

زگـفـتار او رام گشـت انجـمـن

فرسـتاده شد نزد آن پاک تـن

کـه تـخـت دو فرزند را خود بـگير

فزاينده کاريسـت اين ناگزير

چوفرزند گردد سزاوار گاه

بدو ده بزرگي و گـنـج و سـپاه

ازان پـس هـم آموزگارش تو باش

دلارام و دسـتور و رايش تو باش

بـه گـفـتار ايشان زن نيک بخـت

بيفراخـت تاج و بياراست تـخـت

فزوني وخوبي وفرهـنـگ وداد

هـمـه پادشاهي بدو گشت شاد

دوموبد گزين کرد پاکيزه‌راي

هـنرمـند و گيتي سپرده بـه پاي

بديشان سـپرد آن دو فرزند را

دو مـهـتر نژاد خردمـند را

نـبودند ز ايشان جدا يک زمان

بديدار ايشان شده شادمان

چو نيرو گرفـتـند و دانا شدند

بـهر دانـشي بر توانا شدند

زمان تا زمان يک ز ديگر جدا

شدندي برمادر پارسا

کـه ازماکدامسـت شايسـتـه‌تر

بـه دل برتر و نيز بايسـتـه‌تر

چـنين گـفـت مادر به هر دو پسر

کـه تا از شـما باکه يابـم هـنر

خردمـندي وراي و پرهيز و دين

زبان چرب و گوينده و بافرين

چوداريد هر دو ز شاهي نژاد

خرد بايد و شرم و پرهيز وداد

چوتـنـها شدي سوي مادر يکي

چـنين هـم سخـن راندي اندکي

کـه از ما دو فرزند کشور کراسـت

به شاهي و اين تخت و افسرکراست

بدو مام گفتي که تخت آن تـسـت

هـنرمـندي و راي و بخت آن تست

بـه ديگر پسرهـم ازينسان سخـن

هـمي‌راندي تا سخـن شد کهـن

دل هرد وان شاد کردي به تـخـت

بـه گنـج وسـپاه وبنام و به بخت

رسيدند هر دو بـه مردي بـه جاي

بدآموز شد هر دو را رهـنـماي

زرشـک اوفـتادند هردو بـه رنـج

برآشوفـتـند ازپي تاج وگـنـج

همـه شـهرزايشان بدونيم گشت

دل نيک مردان پرازبيم گـشـت

زگـفـت بدآموز جوشان شدند

بـه نزديک مادرخروشان شدند

بگـفـتـند کزماکـه زيباترسـت

کـه برنيک وبد برشـکيباترسـت

چـنين پاسـخ آورد فرزانـه زن

کـه باموبدي يکدل وراي زن

شـمارابـبايد نشستـن نخسـت

بارام وباکام فرجام جـسـت

ازان پـس خـنيده بزرگان شـهر

هرآنـکـس کـه اودارد از راي بهر

يکايک بـگوييم با رهـنـمون

نـه خوبـسـت گرمي به کاراندرون

کـسي کو بـجويد هـمي تاج وگاه

خردبايد وراي وگـنـج وسـپاه

چو بيدادگر پادشاهي کـند

جـهان پر ز گرم وتـباهي کـند

بـه مادر چـنين گـفـت پرمايه گو

کزين پرسـش اندر زمانـه مرو

اگر کـشور ازمـن نـگيرد فروغ

بـه کژي مـکـن هيچ راي دروغ

بـه طلخـند بسـپار گنـج وسپاه

مـن او را يکي کـهـترم نيکـخواه

وگر مـن بـه سال وخرد مـهـترم

هـم از پشـت جمـهور کـنداورم

بدو گوي تا از پي تاج و تـخـت

نـگيرد بـه بي‌دانـشي کارسخت

بدو گـفـت مادر کـه تندي مکـن

برانديشـه بايد کـه راني سـخـن

هرآنکس که برتخت شاهي نشست

ميان بستـه بايد گشاده دو دسـت

نـگـه داشـتـن جان پاک از بدي

بدانـش سـپردن ره بـخردي

هـم از دشمن آژير بودن به جنـگ

نـگـه داشـتـن بـهره نام و ننگ

ز داد و ز بيداد شـهر و سـپاه

بـپرسد خداوند خورشيد و ماه

اگر پـشـه از شاه يابد سـتـم

روانـش بـه دوزخ بـماند دژم

جـهان از شـب تيره تاريک‌تر

دلي بايد ازموي باريک‌تر

کـه از بد کـند جان و تـن را رها

بداند کـه کژي نيارد بـها

چو بر سرنـهد تاج بر تـخـت داد

جـهاني ازان داد باشـند شاد

سرانـجام بستر ز خشتست وخاک

وگر سوخـتـه گردد اندر مـغاک

ازين دودمان شاه جـمـهور بود

کـه رايش ز کردار بد دور بود

نـه هـنـگام بد مردن او را بـمرد

جـهان را بـه کهـتر برادر سـپرد

زد نـبر بيامد سرافراز ماي

جوان بود و بينا دل وپاک راي

هـمـه سـندلي پيش اوآمدند

پر از خون دل و شاه جو آمدند

بيامد بـه تخـت مهي برنشسـت

ميان تنـگ بسته گشاده دو دسـت

مرا خواسـت انباز گشتيم وجفـت

بدان تا نـماند سخـن درنهـفـت

اگر زانـک مـهـتر برادر تويي

بـه هوش وخرد نيز برتر تويي

هـمان کـن که جان را نداري به رنج

ز بـهر سرافرازي و تاج وگـنـج

يکي ازشـما گرکـنـم مـن گزين

دل ديگري گردد از مـن بـکين

مريزيد خون از پي تاج وگـنـج

کـه برکـس نـماند سراي سپنج

ز مادر چو بشـنيد طلـخـند پـند

نيامدش گـفـتار او سودمـند

بـمارد چـنين گـفـت کز مهتري

هـمي از پي گو کـني داوري

بـه سال ار برادر ز من مهـترسـت

نـه هرکـس که او مهتر او بهترست

بدين لشـکر مـن فروان کسسـت

که همسال او به آسمان کرکسست

کـه هرگز نـجويند گاه وسـپاه

نـه تخـت و نه افسر نه گنج و کلاه

پدر گر بـه روز جواني بـمرد

نـه تـخـت بزرگي کسي راسپرد

دلـت جفـت بينـم همي سوي گو

برآني کـه او را کـني پيشرو

مـن ازگـل برين گونـه مردم کنـم

مـبادا کـه نام پدر گـم کـنـم

يکي مادرش سخـت سوگـند خورد

کـه بيزارم از گـنـبد لاژورد

اگرهرگز اين آرزو خواسـتـم

ز يزدان وبردل بياراسـتـم

مـبر زين سـن جز به نيکي گـمان

مـشو تيز باگردش آسـمان

کـه آن راکـه خواهد دهد نيکوي

نـگر جز بـه يزدان به کس نـگروي

مـن انداخـتـم هرچ آمد ز پـند

اگر نيسـت پـند منـت سودمـند

نـگر تاچـه بـهـتر ز کارآن کـنيد

وزين پـند مـن توشـه جان کـنيد

وزان پـس همـه بخردان را بـخواند

هـمـه پـندها پيش ايشان براند

کـليد درگـنـج دو پادشا

کـه بودند بادانـش و پارسا

بياورد وکرد آشـکارا نـهان

بـه پيش جـهانديدگان ومـهان

سراسر بر ايشان ببخـشيد راسـت

هـمـه کام آن هر دو فرزند خواست

چـنين گفـت زان پس به طلخند گو

کـه اي نيک دل نامور يار نو

شـنيدم کـه جمهور چندي ز ماي

سرافرازتر بد بـه سال و براي

پدرت آن گرانـمايه نيکـخوي

نـکرد ايچ ازان پيش تـخـت آرزوي

نـه نـنـگ آمدش هرگز از کهتري

نـجـسـت ايچ بر مهـتران مهتري

نـگر تا پـسـندد چـنين دادگر

کـه مـن پيش کهـتر ببندم کـمر

نگـفـت مادر سـخـن جز به داد

تو را دل چرا شد ز بيداد شاد

ز لشـکر بـخوانيم چـندي مـهان

خردمـند و برگشـتـه گرد جـهان

ز فرزانـگان چون سخن بـشـنويم

براي و بـه گـفـتارشان بـگرويم

ز ايوان مادر بدين گـفـت‌وگوي

برفتـند ودلـشان پر از جست‌وجوي

برين برنـهادند هر دو جوان

کزان پـس ز گردان وز پـهـلوان

ز دانا وپاکان سـخـن بـشـنويم

بران سان کـه باشد بدان بـگرويم

کز ايشان همي دانـش آموخـتيم

بـه فرهـنـگ دلـها برافروخـتيم

بيامد دو فرزانـه رهـنـماي

ميانـشان همي‌رفـت هر گونه راي

هـمي‌خواسـت فرزانـه گو که گو

بود شاه درسـندلي پيشرو

هـم آنکـس کـه استاد طلخند بود

بـه فرزانـگي هـم خردمـند بود

هـمي اين بران بر زد وآن برين

چـنين تا دو مهـتر گرفـتـند کين

نـهاده بدند اندر ايوان دو تـخـت

نشستـه بـه تخت آن دو پيروز بخت

دلاور دو فرزانـه بردسـت راسـت

هـمي هريکي ازجهان بهرخواسـت

گرانـمايگان را هـمـه خواندند

بايوان چـپ و راست بـنـشاندند

زبان برگـشادند فرزانـگان

کـه اي سرفرازان ومردانـگان

ازين نامداران فرخ‌نژاد

کـه داريد رسـم پدرشان بـه ياد

کـه خواهيد برخويشـتـن پادشا

کـه دانيد زين دوجوان پارسا

فروماندند اندران موبدان

بزرگان و بيدار دل بـخردان

نشستـه هـمي دوجوان بر دو تخت

بـگـفـت دو فرزانـه نيکبـخـت

بدانـسـت شـهري و هم لشکري

کزان کارجـنـگ آيد و داوري

هـمـه پادشاهي شود بر دو نيم

خردمـند ماند بـه رنـج وبـه بيم

يکي ز انجـمـن سر برآورد راسـت

بـه آوا سخن گفت و برپاي خاسـت

کـه ما از دو دسـتور دو شـهريار

چـه ياريم گفتـن کـه آيد بـه کار

بـسازيم فردا يکي انـجـمـن

بـگوييم با يکدگر تـن بـه تـن

وزان پـس فرسـتيم يک يک پيام

مـگر شـهرياران بيابـند کام

برفـتـند ز ايوان ژکان و دژم

لـبان پر ز باد و روان پر ز غـم

بـگـفـتـند کين کار با رنج گشت

ز دسـت جـهانديده اندر گذشـت

برادر نديديم هرگز دو شاه

دو دسـتور بدخواه در پيشـگاه

بـبودند يک شـب پرآژنـگ چـهر

بدانـگـه کـه برزد سر از کوه مهر

برفـتـند يک سر بزرگان شـهر

هرآنکـس کـه شان بود زان کار بهر

پر آواز شد سـندلي چار سوي

سـخـن رفـت هرگونـه بي‌آرزوي

يکي راز ز گردان بـگو بود راي

يکي سوي طلخـند بد رهـنـماي

زبانـها ز گـفـتارشان شد سـتوه

نگشـتـند هـمراي و با هم گروه

پراگـنده گـشـت آن بزرگ انجمن

سـپاهي وشـهري همه تن به تن

يکي سوي طـلـخـند پيغام کرد

زبان را زگو پر ز دشـنام کرد

دگر سوي گر رفـت با گرز و تيغ

کـه از شاه جان را ندارم دريغ

پرآشوب شد کـشور سـندلي

بدان نيکـخواهي و آن يک دلي

خردمـند گويد کـه در يک سراي

چوفرمان دوگردد نـماند بـه جاي

پـس آگاهي آمد به طلـخـند و گو

کـه هر بر زني بايکي پيشرو

هـمـه شـهر ويران کنـند از هوا

نـبايد کـه دارند شاهان روا

بـبودند زان آگـهي پر هراس

همي‌داشتـندي شـب و روز پاس

چـنان بد کـه روزي دو شاه جوان

برفـتـند بي‌لـشـکر و پهـلوان

زبان برگـشادند يک با دگر

پرآژنـگ روي و پراز جـنـگ سر

بـه طلخـند گفـت اي برادر مکن

کز اندازه بگذشـت ما را سـخـن

بـتا روي بر خيره چيزي مـجوي

کـه فرزانـگان آن نـبينـند روي

شـنيدي کـه جمـهور تا زنده بود

برادر ورا چون يکي بـنده بود

بـمرد او و مـن ماندم خوار و خرد

يکي خرد را گاه نـتوان سـپرد

جـهان پر ز خوبي بد از راي اوي

نيارسـت جستـن کسي جاي اوي

برادر ورا هـمـچو جان بود و تـن

بـشاهي ورا خواندند انـجـمـن

اگر بودمي مـن سزاوار گاه

نـکردي بـه ماي اندرون کس نـگاه

بر آيين شاهان گيتي رويم

ز فرزانـگان نيک و بد بـشـنويم

مـن ازتو بـه سال وخرد مـهـترم

توگويي کـه مـن کهـترم بهـترم

مـکـن ناسزا تخت شاهي مجوي

مـکـن روي کشور پر از گفت‌وگوي

چـنين پاسـخ آورد طلخـند پـس

بـه افـسون بزرگي نجستست کس

مـن اين تاج و تخت از پدر يافـتـم

ز تـخـمي کـه او کشت بريافتـم

هـمـه پادشاهي و گنج و سـپاه

ازين پـس بـه شمشير دارم نـگاه

ز جـمـهور وز ماي چندين مـگوي

اگر آمـني تـخـت را رزم جوي

سرانـشان پر از جـنـگ باز آمدند

بـه شـهر اندرون رزمـساز آمدند

سـپاهي وشـهري همه جنگجوي

بدرگاه شاهان نـهادند روي

گروهي بـه طـلـخـند کردند راي

دگر را بـگو بود دل رهـنـماي

برآمد خروش از در هر دو شاه

يکي را نـبود اندر آن شـهر راه

نخسـتين بياراسـت طلخـند جنگ

نـبودش بـه جـنـگ دليران درنگ

سرگـنـجـهاي پدر بر گـشاد

سپـه راهـمـه ترگ وجوشن بداد

همـه شـهر يکـسر پر از بيم شد

دل مرد بـخرد بدو نيم شد

کـه تا چون بود گردش آسـمان

کرا برکـشد زين دومـهـتر زمان

همـه کـشور آگاه شد زين دو شاه

دمادم بيامد زهر سو سـپاه

بـپوشيد طلخـند جوشـن نخست

بـه خون ريختن چنگها را بشسـت

بياورد گو نيز خـفـتان وخود

هـمي‌داد جان پدر را درود

بدان تـندي ازجاي برخاسـتـند

هـمي پـشـت پيلان بياراستـند

نـهادند برکوهـه پيل زين

توگـفـتي هـمي راه جويد زمين

همـه دشـت پر زنگ وهندي دراي

هـمـه گوش پر نالـه کرناي

بـه لشـکر گـه آمد دوشاه جوان

هـمـه بـهر بيشي نـهاده روان

سـپـهر اندران رزمگـه خيره شد

ز گرد سپـه چـشـمـها تيره شد

بر آمد خروشيدن گاو دم

ز دو رويه آواز رويينـه خـم

بياراسـت با ميمـنـه ميسره

تو گـفـتي زمين کوه شد يکـسره

دولشـکر کـشيدند صف بر دو ميل

دو شاه سرافراز بر پـشـت پيل

درفـشي درفشان به سر بر به پاي

يکي پيکرش بـبر و ديگر هـماي

پياده بـه پيش اندرون نيزه‌دار

سـپردار و شايسـتـه کار زار

نـگـه کرد گو اندران دشت جنـگ

هوا ديد چون پشت جنگي پلـنـگ

هـمـه کام خاک وهمه دشت خون

بـگرد اندرون نيزه بد رهـنـمون

بـه طلخـند هرچند جانش بسوخت

ز خشم او دو چشم خرد رابدوخـت

گزين کرد مردي سـخـنـگوي گو

کزان مـهـتران او بدي پيشرو

کـه رو پيش طلخـند و او را بـگوي

کـه بيداد جـنـگ برادر مـجوي

کـه هر خون که باشد برين ريختـه

تو باشي بدان گيتي آويخـتـه

يکي گوش بـگـشاي بر پـندگو

بـه گـفـتار بدگوي غره مـشو

نـبايد کـه از ما بدين کارزار

نـکوهـش بود در جـهان يادگار

کـه اين کـشور هـند ويران شود

کـنام پـلـنـگان و شيران شود

بـپرهيز ازين جـنـگ و آويخـتـن

بـه بيداد بر خيره خون ريخـتـن

دل مـن بدين آشـتي شاد کـن

ز فام خرد گردن آزاد کـن

ازين مرز تا پيش درياي چين

تو راباد چـندانـک خواهي زمين

هـمـه مـهر با جان برابر کـنيم

تو را بر سرخويش افـسر کـنيم

ببـخـشيم شاهي بـه کردار گنج

کـه اين تخت و افسر نيرزد به رنـج

وگر چـند بيداد جويي هـمـه

پراگـندن گرد کرده رمـه

بدين گيتي اندر نـکوهـش بود

هـمين رابدان سر پژوهـش بود

مـکـن اي برادر بـه بيداد راي

کـه بيداد را نيسـت با داد پاي

فرسـتاده چون پيش طلـخـند شد

بـه پيغام شاه از در پـند شد

چـنين داد پاسـخ که او را بـگوي

کـه درجنـگ چـندين بهانه مجوي

برادر نـخوانـم تو را من نه دوسـت

نـه مـغز تو از دوده ما نه پوسـت

هـمـه پادشاهي تو ويران کـني

چوآهـنـگ جـنـگ دليران کـني

هـمـه بدسـگالان بـه نزد تواند

بـه بـهرام روز اورمزد تواند

گـنـهـکار هـم پيش يزدان تويي

کـه بد نام و بد گوهر و بد خويي

ز خوني که ريزند زين پـس بـه کين

تو باشي به نفرين و مـن بـه آفرين

و ديگر کـه گفتي ببـخـشيم تاج

هـم اين مرزباني و اين تخـت عاج

هر آنگـه کـه تو شهرياري کـني

مرا مرز بـخـشي و ياري کـني

نـخواهـم کـه جان باشد اندر تنم

وگر چـشـم برتاج شاه افگـنـم

کـنون جـنـگ را بر کـشيدم رده

هوا شد چو ديبا بـه زر آژده

ز تير و ز ژوپين و نوک سـنان

نداند کـنون گورکيب ازعـنان

برآورد گـه بر سرافـشان کـنـم

همـه لـشـکرش را خروشان کنم

بران سان سپاه اندر آرم به جـنـگ

کـه سيرآيد ازجنـگ جنگي پلنـگ

بيارند گو را کنون بسـتـه دسـت

سپاهـش ببينـند هر سو شکست

کـه ازبـندگان نيز با شـهريار

نـپوشد کـسي جوشـن کارزار

چو پاسـخ شـنيد آن خردمـند مرد

بيامد هـمـه يک بـه يک ياد کرد

غـمي شد دل گوچو پاسخ شـنيد

کـه طـلـخـند را راي پاسخ نديد

پر انديشـه فرزانـه را پيش خواند

ز پاسـخ فراوان سـخـنـها براند

بدو گفـت کاي مرد فرهنـگ جوي

يکي چاره کار با مـن بـگوي

همه دشت خونست و بي تن سرست

روان را گذر بر جـهانداورسـت

نـبايد کزين جـنـگ فرجام کار

بـه ما بازماند بد روزگار

بدو گـفـت فرزانـه کاي شـهريار

نـبايد تو را پـندآموزگار

گر از مـن همي بازجويي سـخـن

بـه جـنـگ برادر درشـتي مکن

فرسـتاده‌اي تيز نزديک اوي

سرافراز با دانـش و نرم گوي

بـبايد فرسـتاد و دادن پيام

بـگردد مـگر او ازين جـنـگ رام

بدو ده همـه گـنـج نابرده رنـج

تو جان برادر گزين کـن ز گـنـج

چو باشد تو را تاج و انـگـشـتري

بـه دينار با او مـکـن داوري

نـگـه کردم از گردش آسـمان

بدين زودي او را سرآيد زمان

ز گردنده هفـت اختر اندر سـپـهر

يکي را نديدم بدو راي ومـهر

تـبـه گردد او هم بدين دشت جنگ

نـبايد گرفـتـن خود اين کار تنـگ

مـگر مـهر شاهي و تخت و کـلاه

بدان تات بد دل نـخواند سـپاه

دگر هرچ خواهد ز اسب و ز گـنـج

بده تا نـباشد روانـش بـه رنـج

تو گر شـهرياري و نيک‌اخـتري

بـه کار سـپـهري تواناتري

ز فرزانـه بشـنيد شاه اين سخـن

دگر باره راي نوافـگـند بـن

ز درد برادر پر از آب روي

گزين کرد نيک اخـتري چرب‌گوي

بدوگـفـت گو پيش طلـخـند شو

بـگويش کـه پر درد و رنجسـت گو

ازين گردش رزم و اين کارزار

هـمي‌خواهد از داور کردگار

کـه گرداند اندر دلـت هوش ومـهر

بـه تابي ز جـنـگ برادر توچـهر

بـه فرزانـه‌اي کو به نزديک تسـت

فروزنده جان تاريک تـسـت

بـپرس از شـمار ده و دو و هفـت

کـه چون خواهد اين کار بيداد رفـت

اگر چـند تـندي و کـنداوري

هـم از گردش چرخ برنـگذري

هـمـه گرد بر گرد ما دشمنسـت

جـهاني پر از مردم ريمـنـسـت

هـمان شاه کشمير وفغـفور چين

کـه تنگست از ايشان به ما بر زمين

نـکوهيده باشيم ازين هر دو روي

هـم از نامداران پرخاشـجوي

کـه گويند کز بـهر تخـت وکـلاه

چرا ساخـت طلخـند و گو رزمـگاه

بـه گوهر مـگر هـم نژاده نيند

هـمان از گـهر پاکزاده نيند

ز لـشـکر گر آيي بـه نزديک مـن

درفـشان کـني جان تاريک مـن

ز دينار و ديبا و از اسـب و گـنـج

ببخشـم نمانـم کـه ماني به رنج

هـم از دست من کشور و مهر و تاج

بيابي هـمان ياره و تـخـت عاج

زمـهر برادر تو را نـنـگ نيسـت

مـگر آرزويت جز از جنـگ نيسـت

اگر پـند مـن سر به سر نشـنوي

بـه فرجام زين بد پـشيمان شوي

فرسـتاده آمد چو باد دمان

بـه نزديک طـلـخـند تيره روان

بگفـت آنـچ بـشـنيد و بفزود نيز

ز شاهي و ز گـنـج و دينار و چيز

چو بشـنيد طلخـند گـفـتار اوي

خردمـندي و راي و ديدار اوي

ازان کاسـمان را دگر بود راز

بـگـفـت برادر نيامد فراز

چـنين داد پاسـخ که گو رابـگوي

کـه هرگز مـبادي جزا ز چاره جوي

بريده زوانـت بـشـمـشير بد

تـنـت سوخـتـه ز آتـش هيربد

شـنيدم هـمـه خام گـفـتار تو

نـبينـم جزا ز چاره بازار تو

چـگونـه دهي گنج و شاهي بمن

توخود کيسـتي زين بزرگ انجمـن

توانايي و گنـج و شاهي مراسـت

ز خورشيد تا آب و ماهي مراسـت

هـمانا زمانـت فراز آمدسـت

کـت انديشـه‌هاي دراز آمدسـت

سـپاه ايسـتاده چـنين بر دوميل

ز آورد مردان و پيکار پيل

بياراي لـشـکر فراز آر جـنـگ

بـه رزم آمدي چيسـت راي درنـگ

چـنان بيني اکـنون ز من دستـبرد

کـه روزت سـتاره بـبايد شـمرد

نداني جز افـسون و بـند و فريب

چوديدي کـه آمد بپيشـت نـشيب

ازانديشـه‌اي دور و ز تاج و تـخـت

نـخواند تو را دانـشي نيکبـخـت

فرسـتاده آمد سري پر ز باد

هـمـه پاسـخ پادشا کرد ياد

چـنين تا شـب تيره بـنـمود روي

فرسـتاده آمد هـمي زين بدوي

فرود آمدند اندران رزمـگاه

يکي کـنده کـندند پيش سـپاه

طـلايه همي‌گشـت بر گرد دشت

بدين گونـه تارامـش اندر گذشـت

چوبرزد سر از برج شيرآفـتاب

زمين شد بـکردار درياي آب

يکي چادر آورد خورشيد زرد

بـگـسـترد برکـشور لاژورد

برآمد خروشيدن کرناي

هـم آواز کوس از دو پرده سراي

درفـش دو شاه نوآمد بـه ديد

سپـه ميمـنـه ميسره برکـشيد

دو شاه سرافراز در قـلـبـگاه

دو دسـتور فرزانـه درپيش شاه

بـه فرزانـه خويش فرمود گو

کـه گويد بـه آواز با پيشرو

کـه بر پاي داريد يکـسر درفـش

کـشيده همـه تيغـهاي بنفـش

يکي ازيلان پيش مـنـهيد پاي

نـبايد کـه جـنـبد پياده ز جاي

کـه هرکـس تـندي کند روز جنگ

نـباشد خردمـند يا مرد سـنـگ

ببينـم کـه طلـخـند با اين سپاه

چـگونـه خرامد بـه آوردگاه

نـباشد جز از راي يزدان پاک

ز رخـشـنده خورشيد تا تيره خاک

ز پـند آزموديم وز مـهر چـند

نـبود ايچ ازين پـندها سودمـند

گر ايدون کـه پيروز گردد سـپاه

مرا بردهد گردش هور و ماه

مريزيد خون از پي خواسـتـه

کـه يابيد خود گـنـج آراسـتـه

وگر نامداري بود زين سـپاه

کـه اسـب افـگـند تيز برقلبگاه

چو طـلـخـند را يابد اندر نـبرد

نـبايد کـه بر وي فـشانـند گرد

نيايش کـنان پيش پيل ژيان

بـبايد شدن تنـگ بسـتـه ميان

خروشي برآمد کـه فرمان کـنيم

ز راي توآرايش جان کـنيم

وزان روي طـلـخـند پيش سـپاه

چـنين گـفـت با پاسـبانان گاه

گر ايدون کـه باشيم پيروزگر

دهد گردش اخـتر نيک بر

هـمـه تيغـها کينـه رابر کشيم

بـه يزدان پـناهيم و دم در کـشيم

چو يابيد گو را نـبايدش کـشـت

نـه با اوسخـن نيز گفتن درشـت

بـگيريدش از پشت آن پيل مسـت

بـه پيش من آريد بسته دو دسـت

هـمانـگـه خروشيدن کرناي

برآمد زدهـليز پرده‌سراي

هـمـه کوه و دريا پر آواز گـشـت

توگفـتي سـپـهر روان بازگشـت

ز بـس نـعره و چاک چاک تـبر

ندانـسـت کـس پاي گيتي ز سر

ز رخـشـنده پيکان و پر عـقاب

هـمي دامـن اندر کـشيد آفـتاب

زمين شد بـه کردار درياي خون

در ودشـت بد زيرخون اندرون

دو پيل ژيان شاهزاده دو شاه

براندند هر دو ز قـلـب سـپاه

برآمد خروشي ز طـلـخـند وگو

کـه از باد ژوپين مـن دور شو

بـه جـنـگ برادر مکن دست پيش

نـگـه دار ز آواز مـن جاي خويش

هـمي اين بدان گفت وآن هم بدين

چودرياي خون شد سراسر زمين

يلاني کـه بودند خـنـجر گزار

بـگـشـتـند پيرامـن کارزار

ز زخـم دوشاه آن دو پرخاشـجوي

هـمي خون و مغز اندر آمد به جوي

برين گونـه تا خور ز گنبد بگـشـت

وز اندازه آويزش اندرگذشـت

خروش آمد از دشـت و آواز گو

کـه اي جـنـگـسازان و گردان نو

هرآنـکـس کـه خواهد زما زينهار

مداريد ازو کينـه در کارزدار

بدان تا برادر بـترسد ز جـنـگ

چوتـنـها بـماند نـسازد درنـگ

بـسي خواسـتـند از يلان زينهار

بـسي کشـتـه شد در دم کار زار

چو طـلـخـند بر پيل تنها بـماند

گو او را بـه آواز چـندي بـخواند

کـه رو اي برادر بـه ايوان خويش

نگـه کـن بـه ايوان و ديوان خويش

نيابي هـمانا بـسي زنده تـن

از آن تيغزن نامدار انـجـمـن

هـمـه خوب کاري ز يزدان شاس

وزو دار تا زنده باشي سـپاس

کـه زنده برفـتي توازپيش جنـگ

نـه هـنـگام رايسـت و روز درنگ

چوبـشـنيد طـلـخـند آواز اوي

شد از نـنـگ پيچان و پر آب روي

بـه مرغ آمد از دشـت آوردگاه

فراز آمدندش زهر سو سـپاه

در گـنـج بـگـشاد و روزي بداد

سـپاهـش شد آباد و با کام وشاد

سزاوار خلـعـت هر آنکس کـه ديد

بياراسـت او را چـنانـچون سزيد

بـه دينار چون لشکر آباد گـشـت

دل جنـگـجوي از غم آزادگشـت

پيامي فرسـتاد نزديک گو

کـه اي تـخـت را چون بـپاليز خو

برآني کـه از مـن شدي بي‌گزند

دلـت را بـه زنار افسون مـبـند

بـه آتـش شوي ناگهان سوختـه

روان آژده چـشـمـها دوخـتـه

چو بـشـنيد گو آن پيام درشـت

دلـش راز مـهر برادر بشـسـت

دلـش زان سخن گشت اندوهـگين

بـه فرزانـه گفت اين شگفتي ببين

بدوگـفـت فرزانـه کاي شـهريار

تويي از پدر تـخـت را يادگار

ز دانـش پژوهان تو داناتري

هـم از تاجداران تواناتري

مرا اين درستست و گفتـم بـشاه

ز گردنده خورشيد و تابـنده ماه

کـه اين نامور تا نـگردد هـلاک

بـگردد چو مار اندرين تيره خاک

بـه پاسـخ تو با او درشتي مـگوي

بـپيوند و آزرم او را بـجوي

اگر جـنـگ سازد بـسازيم جنـگ

کـه او با شتابسـت و ما با درنـگ

سپـهـبد فرسـتاده را پيش خواند

بـه خوبي فراوان سـخـنـها براند

بدوگـفـت رو با برادر بـگوي

کـه چـندين درشتي و تندي مجوي

درشـتي نـه زيباسـت با شهريار

پدرنامور بود و تو نامدار

مرا اين درستـسـت کز پـند مـن

تو دوري نـجويي ز پيوند مـن

وليکـن مرا ز آنک هـسـت آرزوي

کـه تو نامور باشي و نامـجوي

بـگويم هـمـه آنـچ اندر دلست

سخنـها کـه جانـم برو مايلست

تو را سر بـپيچد ز دسـتور بد

زآساني و راي وراه خرد

مـگوي اي برادر سـخـن جز بداد

کـه گيتي سراسر فسونسـت و باد

سوي راسـتي ياز تا هرچ هسـت

ز گـنـج ومردان خـسروپرسـت

فرستـم همـه سر به سر پيش تو

بـبيند روان بدانديش تو

کـه اندر دل مـن جز از داد نيسـت

مـباد آنـک از جان تو شاد نيسـت

برينـسـت رايم کـه دادم پيام

اگر بـشـنود مـهـتر خويش کام

ور ايدون که رايت جز از جنگ نيسـت

بـه خوبي و پيوندت آهنگ نيسـت

بـسازم کـنون جـنـگ را لشکري

کـه بايد سـپاه مرا کـشوري

ازين مرز آباد ما بـگذريم

سـپـه را هـمـه پيش دريا بريم

يکي کـنده سازيم گرد سـپاه

برين جـنـگـجويان بـبـنديم راه

ز دريا بـکـنده در آب افـگـنيم

سراسر سر اندر شـتاب افـگـنيم

بدان تا هرآنکس که بيند شکـسـت

ز کـنده نـباشد ورا راه جـسـت

ز ماهرک پيروز گردد بـه جـنـگ

بريزيم خون اندرين جاي تـنـگ

سـپـه را همـه دستـگير آوريم

مـبادا کـه شـمـشير و تير آوريم

فرسـتاده برگـشـت و آمد چو باد

بروبر سـخـنـهاي گو کرد ياد

چوطلـخـند بشـنيد گـفـتار گو

ز لشـکر هرآنکـس کـه بد پيشرو

بـفرمود تا پيش او خواندند

سزاوار هر جاي بـنـشاندند

هـمـه پاسـخ گو بديشان بگفت

هـمـه رازها برگـشاد از نهفـت

بـه لشـکر چنين گفت کين جنگ نو

بـه دريا کـه انديشه کردسـت گو

چـه بينيد واين را چـه راي آوريم

کـه انديشـه او بـه جاي آوريم

اگر بود خواهيد با مـن يکي

نـپيچيد سر را ز داد اندکي

اگر جـنـگ جويم چه دريا چـه کوه

چو در جنـگ لشـکر بود هـم گروه

اگر يار باشيد با مـن بـه جـنـگ

از آواز روبـه نـترسد پـلـنـگ

هر آنـکـس کـه جويند نام بزرگ

ز گيتي بيابـند کام بزرگ

جـهانـجوي اگر کشته گردد به نام

بـه از زنده دشـمـن بدو شادکام

هر آنکـس کـه درجنگ تندي کـند

هـمي از پي سودمـندي کـند

بيابيد چـندان ز مـن خواسـتـه

پرسـتـنده و اسـب آراسـتـه

ز کـشـمير تا پيش درياي چين

بـه هر شـهر برماکـنـند آفرين

ببخشـم همـه شـهرها بر سپاه

چوفرمان مرا گردد و تاج و گاه

بپاسـخ همـه مهـتران پيش اوي

يکايک نـهادند برخاک روي

کـه ما نام جوييم و تو شـهريار

بـبيني کـنون گردش روزگار

ز درگاه طـلـخـند برشد خروش

ز لشـکر همـه کشور آمد بـجوش

سـپـه را همـه سوي دريا کشيد

وزان پـس سـپاه گوآمد پديد

برابر فرود آمدند آن دو شاه

کـه بوند با يکدگر کينـه خواه

بـگرد اندرون کـنده‌اي ساخـتـند

چوشد ژرف آب اندر انداخـتـند

دو لـشـکر برابر کـشيدند صـف

سواران هـمـه بر لب آورده کـف

بياراسـت با ميسره ميمـنـه

کـشيدند نزديک دريا بـنـه

دو شاه گرانـمايه پر درد و کين

نـهادند برپـشـت پيلان دو زين

بـه قلب اندرون ساخته جاي خويش

شده هر يکي لـشـکر آراي خويش

زمين قار شد آسمان شد بنـفـش

ز بـس نيزه و پرنياني درفـش

هوا شد ز گرد سـپاه آبـنوس

ز ناليدن بوق وآواي کوس

تو گفـتي کـه دريا بجوشد هـمي

نـهـنـگ اندرو خون خروشد همي

ز زخـم تـبرزين و گوپال و تيغ

ز دريا برآمد يکي تيره ميغ

چو بر چرخ خورشيد دامـن کـشيد

چـنان شد که کس نيز کس را نديد

توگـفـتي هوا تيغ بارد هـمي

بـخاک اندرون لالـه کارد هـمي

ز افـگـنده گيتي بران گونه گشـت

کـه کرکـس نيارست برسرگذشت

گروهي بـکـنده درون پر ز خون

دگر سر بريده فـگـنده نـگون

ز دريا هـمي‌خاسـت از باد موج

سـپاه اندر آمد هـمي فوج فوج

همـه دشـت مغز و جگر بود و دل

همـه نعـل اسـبان ز خون پر ز گل

نـگـه کرد طلـخـند از پشت پيل

زمين ديد برسان درياي نيل

هـمـه باد بر سوي طلخند گشـت

بـه راه و بـه آب آرزومند گـشـت

ز باد و ز خورشيد و شـمـشير تيز

نـه آرام ديد و نـه راه گريز

بران زين زرين بـخـفـت و بـمرد

هـمـه کـشور هـند گو راسپرد

بـبيشي نهادسـت مردم دو چشم

ز کـمي بود دل پر از درد وخـشـم

نـه آن ماند اي مرد دانا نـه اين

ز گيتي هـمـه شادماني گزين

اگر چـند بـفزايد از رنـج گـنـج

هـمان گـنـج گيتي نيرزد به رنج

زقلـب سـپـه چون نگـه کرد گو

نديد آن درفـش سـپـهدار نو

سواري فرسـتاد تا پـشـت پيل

بـگردد بـجويد هـمـه ميل ميل

بـبيند کـه آن لعل رخشان درفـش

کزو بود روي سواران بـنـفـش

کـجاشد کـه بنشست جوش نبرد

مـگر چشم من تيره گون شد ز گرد

سوار آمد و سر بـه سر بـنـگريد

درفـش سرنامداران نديد

همـه قلـب گه ديد پر گفت و گوي

سواران کـشور هـمـه شاه جوي

فرسـتاده برگـشـت و آمد چو باد

سخـنـها هـمـه پيش او کرد ياد

سـپـهـبد فرود آمد از پشت پيل

پياده هـمي‌رفـت گريان دو ميل

بيامد چوطـلـخـند را مرده ديد

دل لـشـکر از درد پژمرده ديد

سراپاي او سر بـه سر بـنـگريد

بـه جايي برو پوست خستـه نديد

خروشان همـه گوشـت بازو بکـند

نـشـسـت از برش سوگوار و نژند

هـمي‌گـفـت زار اي نبرده جوان

برفـتي پر از درد و خسـتـه روان

تو راگردش اخـتر بد بـکـشـت

وگرنـه نزد بر تو بادي درشـت

بـپيچيد ز آموزگاران سرت

تو رفـتي ومـسـکين دل مادرت

بـخوبي بـسي راندم با تو پـند

نيامد تو را پـند مـن سودمـند

چو فرزانـه گو بد آنـجا رسيد

جـهان جوي طلـخـند را مرده ديد

برادرش گريان و پر درد گـشـت

خروش سواران بران پـهـن دشـت

خروشان بـغـلـتيد در پيش گو

هـمي‌گـفـت زار اي جهان‌دار نو

ازان پـس بياراسـت فرزانـه پـند

بـگو گـفـت کاي شـهريار بلـند

ازين زاري و سوگواري چـه سود

چـنين رفـت و اين بودني کار بود

سـپاس از جهان آفرينت يکيسـت

کـه طلخند بر دست تو کشته نيست

هـمـه بودني گفتـه بودم به شاه

ز کيوان و بـهرام و خورشيد و ماه

کـه چـندان به پيچيد برزم اين جوان

کـه برخويشـتـن بر سر آرد زمان

کـنون کار طلخـند چون بادگشـت

بـناداني و تيزي اندر گذشـت

سپاهسـت چندان پر از درد و خشم

سراسر هـمـه برتو دارند چشـم

بيارام و ما را تو آرام ده

خرد را بـه آرام دل کام ده

کـه چون پادشا را بـبيند سـپاه

پر از درد و گريان پياده بـه راه

بـکاهدش نزد سـپاه آبروي

فرومايه گـسـتاخ گردد بروي

بـه کردار جام گـلابـسـت شاه

کـه از گرد يکـباره گردد تـباه

ز دانا خردمـند بـشـنيد پـند

خروشي ز لـشـکر برآمد بـلـند

کـه آن لشکر اکنون جدا نيست زين

هـمـه آفرين باد بر آن و اين

هـمـه پاک در زينـهار مـنيد

وزين بر مـنـش يادگار مـنيد

ازان پـس چو دانـندگان را بـخواند

بـه مژگان بسي خون دل برفـشاند

ز پـند آنـچ طلـخـند را داده بود

بدياشـن بگفـت آنچ ازو هم شنود

يکي تـخـت تابوت کردش ز عاج

ز زر و ز پيروزه و خوب ساج

بـپوشيد رويش بـه چيني پرند

شد آن نامور نامـبردار هـند

بدبـق و بـقير و بکافور و مـشـک

سرتـنـگ تابوت کردند خـشـک

وزان جايگـه تيز لـشـکر براند

بـه راه و بـه مـنزل فراوان نـماند

چو شاهان گزيدند جاي نـبرد

بـشد مادر از خواب و آرام و خورد

هـميشـه بره ديدبان داشـتي

بـه تلـخي هـمي روز بگذاشتي

چوازراه برخاسـت گرد سـپاه

نـگـه کرد بينادل از ديده‌گاه

هـمي ديده‌بان بـنـگريد از دو ميل

کـه بيند مـگر تاج طلـخـند و پيل

ز بالا درفـش گو آمد پديد

هـمـه روي کـشور سپه گستريد

نيامد پديد از ميان سـپاه

سواري برافـگـند از ديده‌گاه

کـه لـشـکر گذر کرد زين روي کوه

گو وهرک بودند با او گروه

نـه طلـخـند پيدا نه پيل و درفش

نـه آن نامداران زرينـه کـفـش

ز مژگان فروريخـت خون مادرش

فراوان بـه ديوار بر زد سرش

ازان پـس چوآمد بـه مام آگـهي

کـه تيره شد آن فر شاهنـشـهي

جـهاندار طـلـخـند بر زين بمرد

سرگاه شاهي بـگو در سـپرد

هـمي جامـه زد چاک و رخ را بکند

بـه گنـجور گنـج آتـش اندر فگند

بـه ايوان او شد دمان مادرش

بـه خون اندرون غرقه گشته سرش

هـمـه کاخ وتاج بزرگي بسوخـت

ازان پـس بلـند آتشي برفروخـت

کـه سوزد تن خويش به آيين هـند

ازان سوگ پيداکـند دين هـند

چو از مادر آگاهي آمد بـگو

برانـگيخـت آن باره تيزرو

بيامد ورا تـنـگ در بر گرفـت

پر از خون مژه خواهـش اندر گرفـت

بدو گـفـت کاي مـهربان گوش دار

کـه ما بيگـناهيم زين کارزار

نـه مـن کشتـم او را نه ياران من

نـه گردي گـمان برد زين انجمـن

کـه خود پيش او دم توان زد درشت

ورا گردش اخـتر بد بـکـشـت

بدو گـفـت مادر کـه اي بدکنـش

ز چرخ بـلـند آيدت سرزنـش

برادر کـشي از پي تاج و تـخـت

نـخواند تو را نيکدل نيکـبـخـت

چـنين داد پاسـخ که اي مـهربان

نـشايد کـه برمـن شوي بدگمان

بيارام تا گردش روزمـگاه

نـمايم تو را کار شاه و سـپاه

کـه يارسـت شد پيش او رزمجوي

کرا بود در سر خود اين گفـت وگوي

بـه دادار کو داد ومـهر آفريد

شـب و روز و گردان سـپـهر آفريد

کزين پـس نـبيند مرا مـهر و گاه

نـه اسـب و نه گرز و نه تخت و کلاه

مـگر کين سخـن آشـکارا کنـم

ز تـندي دلـت پرمداراکـنـم

کـه او را بدسـت کـسي بد زمان

کـه مردم رهايي نيابد ازان

کـه يابد بـه گيتي رهايي ز مرگ

وگر جان بـپوشد بـه پولاد ترگ

چـنان شمـع رخـشان فرو پژمرد

بـگيت کـسي يک نفس نشـمرد

وگر چون نـمايم نـگردي تو رام

بـه دادار دارنده کوراسـت کام

کـه پيشـت بـه آتش بر خويش را

بـسوزم ز بـهر بدانديش را

چو بـشـنيد مادر سخـنـهاي گو

دريغ آمدش برز و بالاي گو

بدو گـفـت مادر کـه بنـماي راه

کـه چون مرد بر پيل طلـخـند شاه

مـگر بر مـن اين آشـکارا شود

پر آتـش دلـم پرمدارا شود

پر از در شد گو بايوان خويش

جـهانديده فرزانـه را خواند پيش

بـگـفـت آنـچ با مادرش رفته بود

ز مادر کـه برآتـش آشفـتـه بود

نشـسـتـند هر دو بهـم راي زن

گو و مرد فرزانـه بي‌انـجـمـن

بدو گـفـت فرزانـه کاي نيکـخوي

نـگردد بـما راسـت اين آرزوي

ز هر سو بـخوانيم برنا و پير

کـجا نامداري بود تيزوير

ز کـشـمير وز دنـبر و مرغ و ماي

وزان تيزويران جوينده راي

ز دريا و از کـنده وزرمـگاه

بـگوييم با مرد جوينده راه

سواران بـهر سو پراگـند گو

بـجايي کـه بد موبدي پيشرو

سراسر بدرگاه شاه آمدند

بدان نامور بارگاه آمدند

جـهاندار بنـشـسـت با موبدان

بزرگان دانادل و بـخردان

صـفـت کرد فرزانـه آن رزمـگاه

کـه چون رفـت پيکار جنگ وسـپاه

ز دريا و از کـنده و آبـگير

يکايک بـگـفـتـند با تيزوير

نخـفـتـند زايشان يکي تيره شب

نـه بر يکدگر برگـشادند لـب

ز ميدان چو برخاسـت آواز کوس

جـهانديدگان خواسـتـند آبـنوس

يکي تـخـت کردند از چارسوي

دومرد گرانـمايه و نيکـخوي

هـمانـند آن کـنده و رزمـگاه

بروي اندر آورده روي سـپاه

بران تـخـت صدخانـه کرده نـگار

صـفي کرد او لـشـکر کارزار

پـس آنگـه دولشـکر زساج و زعاج

دو شاه سرافراز با پيل وتاج

پياده بديد اندرو با سوار

هـمـه کرده آرايش کارزار

ز اسـبان و پيلان و دسـتور شاه

مـبارز کـه اسـب افگند بر سپاه

هـمـه کرده پيکر بـه آيين جنـگ

يک تيز وجـنـبان يکي با درنـگ

بياراسـتـه شاه قـلـب سـپاه

ز يک دسـت فرزانـه نيک‌خواه

ابر دسـت شاه از دو رويه دو پيل

ز پيلان شده گرد هـمرنـگ نيل

دو اشـتر بر پيل کرده بـه پاي

نـشانده برايشان دو پاکيزه راي

بـه زير شتر در دو اسـب و دو مرد

کـه پرخاش جويند روز نـبرد

مـبارز دو رخ بر دو روي دوصـف

ز خون جـگر بر لـب آورده کـف

پياده برفـتي ز پيش و ز پـس

کـجا بود در جـنـگ فريادرس

چو بـگذاشـتي تا سر آوردگاه

نشـسـتي چو فرزانه بر دست شاه

هـمان نيزه فرزانه يک خانـه بيش

نرفـتي نـبودي ازين شاه پيش

سـه خانـه برفـتي سرافراز پيل

بديدي هـمـه رزم گـه از دو ميل

سـه خانـه برفـتي شتر همچنان

برآورد گـه بر دمان و دنان

نرفـتي کـسي پيش رخ کينه‌خواه

هـمي‌تاخـتي او همـه رزمـگاه

هـمي‌راند هر يک بـه ميدان خويش

برفتـن نـکردي کـسي کم و بيش

چو ديدي کـسي شاه را در نـبرد

بـه آواز گفـتي کـه شاها بـگرد

ازان پـس ببـسـتـند بر شاه راه

رخ و اسـب و فرزين و پيل و سـپاه

نـگـه کرد شاه اندران چارسوي

سـپـه ديد افگـنده چين در بروي

ز اسـب و ز کنده بر و بسـتـه راه

چپ و راست و پيش و پس اندر سپاه

شد از رنج وز تشـنـگي شاه مات

چـنين يافـت از چرخ گردان برات

ز شـطرنـج طـلـخـند بد آرزوي

گوآن شاه آزاده و نيکـخوي

هـمي‌کرد مادر بـبازي نـگاه

پر از خون دل از بهر طلـخـند شاه

نشستـه شـب و روز پر درد وخشم

بـبازي شـطرنـج داده دو چشـم

هـمـه کام و رايش به شطرنج بود

ز طلـخـند جانـش پر از رنـج بود

هميشه همي‌ريخت خونين سرشک

بران درد شـطرنـج بودش پزشـک

بدين گونـه بد تاچـمان و چران

چـنين تا سر آمد بروبر زمان

سرآمد کـنون برمـن اين داسـتان

چـنان هـم کـه بشنيدم ازباستان