Poem500

Poem500

نـگر خواب را بيهده نـشـمري

يکي بـهره داني ز پيغـمـبري

بـه ويژه کـه شاه جـهان بيندش

روان درخـشـنده بـگزيندش

سـتاره زند راي با چرخ و ماه

سخـنـها پراگـنده کرده بـه راه

روانـهاي روشـن بـبيند به خواب

هـمـه بودنيها چوآتـش برآب

شـبي خفتـه بد شاه نوشين روان

خردمـند و بيدار و دولـت جوان

چـنان ديد درخواب کز پيش تـخـت

برسـتي يکي خـسرواني درخـت

شـهـنـشاه را دل بياراسـتي

مي‌و رود و رامشـگران خواسـتي

بر او بران گاه آرام و ناز

نـشـسـتي يکي تيزدندان گراز

چو بنشسـت مي خوردن آراسـتي

وزان جام نوشين‌روان خواسـتي

چوخورشيد برزد سر از برج گاو

ز هر سو برآمد خروش چـگاو

نـشـسـت از بر تخت کسري دژم

ازان ديده گشتـه دلـش پر ز غـم

گزارنده خواب را خواندند

ردان را ابر گاه بـنـشاندند

بگـفـت آن کـجا ديد در خواب شاه

بدان موبدان نـماينده راه

گزارنده خواب پاسـخ نداد

کزان دانـش او را نـبد هيچ ياد

بـه ناداني آنکس که خسـتو شود

ز فام نـکوهـنده يک سو شود

ز دانـنده چون شاه پاسـخ نيافـت

پرانديشـه دل را سوي چاره تافـت

فرسـتاد بر هر سويي مـهـتري

کـه تا باز جويد ز هر کـشوري

يکي بدره با هر يکي يار کرد

بـه برگشـتـن اميد بـسيار کرد

بـه هر بدره‌اي بد درم ده هزار

بدان تاکـند در جـهان خواسـتار

گزارنده خواب دانا کـسي

بـه هر دانشي راه جسته بـسي

کـه بـگزارد اين خواب شاه جـهان

نـهـفـتـه بر آرد ز بـند نـهان

يکي بدره آگـنده او را دهـند

سـپاسي بـه شاه جهان برنهـند

بـه هر سو بـشد موبدي کاردان

سواري هـشيوار بـسيار دان

يکي از ردان نامـش آزادسرو

ز درگاه کـسري بيامد بـه مرو

بيامد هـمـه گرد مرو او بجسـت

يکي موبدي ديد بازند و اسـت

هـمي کودکان را بياموخـت زند

بـه تـندي و خشم و ببانگ بلـند

يکي کودکي مـهـتر ايدر برش

پژوهـنده زند وا سـتا سرش

هـمي‌خواندنديش بوزرجـمـهر

نـهاده بران دفـتر از مـهر چـهر

عـنانرا بـپيچيد موبد ز راه

بيامد بـپرسيد زو خواب شاه

نويسـنده گفـت اين نه کارمنست

زهر دانـشي زند يارمـنـسـت

ز موبد چو بـشـنيد بوزرجـمـهر

بدو داد گوش و بر افروخـت چـهر

باسـتاد گـفـت اين شکارمنست

گزاريدن خواب کارمـنـسـت

يکي بانـگ برزد برو مرد اسـت

کـه تو دفتر خويش کردي درسـت

فرسـتاده گـفـت اي خردمند مرد

مـگر داند او گرد دانا مـگرد

غـمي شد ز بوزرجمـهر اوسـتاد

بـگوي آنـچ داري بدو گـفـت ياد

نـگويم مـن اين گفت جز پيش شاه

بدانگـه کـه بـنـشاندم پيش گاه

بدادش فرسـتاده اسـب و درم

دگر هرچ بايستـش از بيش و کـم

برفـتـند هر دو برابر ز مرو

خرامان چو زير گـل اندر تذرو

چـنان هـم گرازان و گويان ز شاه

ز فرمان وز فر وز تاج و گاه

رسيدند جايي کـجا آب بود

چو هـنـگامـه خوردن و خواب بود

بـه زير درخـتي فرود آمدند

چوچيزي بـخوردند و دم بر زدند

بـخـفـت اندران سايه بوزرجمـهر

يکي چادر اندرکـشيده بـه چـهر

هـنوز اين گرانـمايه بيدار بود

کـه با او بـه راه اندرون يار بود

نـگـه کرد و پيسـه يکي مار ديد

کـه آن چادر از خفتـه اندر کـشيد

ز سر تا به پايش بـبوييد سـخـت

شد ازپيش اونرم سوي درخـت

چو مار سيه بر سر دار شد

سر کودک از خواب بيدار شد

چو آن اژدها شورش او شـنيد

بران شاخ باريک شد ناپديد

فرسـتاده اندر شگـفـتي بـماند

فراوان برو نام يزدان بـخواند

بـه دل گفت کين کودک هوشمـند

بـجايي رسد در بزرگي بـلـند

وزان بيشـه پويان بـه راه آمدند

خرامان بـه نزديک شاه آمدند

فرسـتاده از پيش کودک برفـت

برتـخـت کـسري خراميد تفـت

بدو گـفـت کاي شاه نوشين‌روان

تويي خفـتـه بيدار و دولـت جوان

برفـتـم ز درگاه شاها بـه مرو

بگـشـتـم چو اندر گلسـتان تذرو

ز فرهـنـگيان کودکي يافـتـم

بياوردم و تيز بـشـتافـتـم

بگـفـت آن سخـن کزلب او شنيد

ز مار سياه آن شگـفـتي کـه ديد

جـهاندار کـسري ورا پيش خواند

وزان خواب چـندي سخـنـها براند

چوبـشـنيد دانا ز نوشين روان

سرش پرسخـن گشـت و گويا زبان

چـنين داد پاسـخ کـه در خان تو

ميان بـتان شـبـسـتان تو

يکي مرد برناسـت کز خويشـتـن

بـه آرايش جامـه کردسـت زن

ز بيگانـه پردخـتـه کـن جايگاه

برين راي ما تا نيابـند راه

بـفرماي تا پيش تو بـگذرند

پي خويشـتـن بر زمين بـسـپرند

بـپرسيم زان ناسزاي دلير

کـه چون اندر آمد بـه بالين شير

ز بيگانـه ايوانـش پردخـت کرد

درکاخ شاهنشـهي سـخـت کرد

بـتان شـبـسـتان آن شـهريار

برفـتـند پر بوي و رنـگ و نـگار

سـمـن بوي خوبان با ناز و شرم

هـمـه پيش کـسري برفتـند نرم

نديدند ازين سان کـسي در ميان

برآشـفـت کـسري چو شير ژيان

گزارنده گفـت اين نه اندر خورسـت

غـلامي ميان زنان اندرسـت

شمـن گفـت رفتـن بافزون کنيد

رخ از چادر شرم بيرون کـنيد

دگر باره بر پيش بـگذاشـتـند

هـمـه خواب را خيره پنداشـتـند

غـلامي پديد آمد اندر ميان

بـه بالاي سرو و بـچـهر کيان

تـنـش لرز لرزان بـه کردار بيد

دل از جان شيرين شده نا اميد

کـنيزک بدان حـجره هـفـتاد بود

کـه هر يک بـه تـن سرو آزاد بود

يکي دخـتري مـهـتر چاج بود

بـه بالاي سرو و بـبر عاج بود

غـلامي سـمـن پيکر و مشک‌بوي

بـه خان پدر مـهربان بد بدوي

بـسان يکي بـنده در پيش اوي

بـه هر جا که رفتي بدي خويش اوي

بـپرسيد ز و گفت کين مرد کيسـت

کـسي کو چنين بنده پرورد کيسـت

چـنين برگزيدي دلير و جوان

ميان شـبـسـتان نوشين‌روان

چـنين گفت زن کين ز من کهترست

جوانـسـت و با من ز يک مادرست

چـنين جامـه پوشيد کز شرم شاه

نيارسـت کردن بـه رويش نـگاه

برادر گر از تو بـپوشيد روي

ز شرم توبود آن بـهانـه مـجوي

چو بشـنيد اين گفتـه نوشين‌روان

شـگـفـت آمدش کار هر دو جوان

برآشـفـت زان پس به دژخيم گفت

کـه اين هر دو در خاک بايد نهفـت

کـشـنده بـبرد آن دو تـن را دوان

پـس پرده شاه نوشين‌روان

برآويختـشان درشبـسـتان شاه

نـگونـسار پرخون و تـن پر گـناه

گزارنده خواب را بدره داد

ز اسـب وز پوشيدني بـهره داد

فرومانده از دانـش او شـگـفـت

ز گـفـتارش اندازه‌ها برگرفـت

نوشـتـند نامـش بـه ديوان شاه

بر موبدان نـماينده راه

فروزنده شد نام بوزرجـمـهر

بدو روي بـنـمود گردان سـپـهر

هـمي روز روزش فزون بود بـخـت

بدو شادمان بد دل شاه سـخـت

دل شاه کـسري پر از داد بود

بـه دانـش دل ومـغزش آباد بود

بدرگاه بر موبدان داشـتي

ز هر دانـشي بـخردان داشـتي

هميشـه سـخـن گوي هفتاد مرد

بـه درگاه بودي بـخواب و بـخورد

هرانگـه کـه پردختـه گشتي ز کار

ز داد و دهـش وز مي و ميگـسار

زهر موبدي نوسـخـن خواسـتي

دلـش را بدانـش بياراسـتي

بدانـگاه نو بود بوزرجـمـهر

سراينده وزيرک وخوب چـهر

چـنان بدکزان موبدان و ردان

سـتاره شـناسان و هم بـخردان

هـمي دانش آموخت و اندر گذشت

و زان فيلـسوفان سرش برگذشـت

چـنان بد که بنشست روزي بـخوان

بـفرمود کاين موبدان را بـخوان

کـه باشـند دانا و دانـش پذير

سراينده و باهـش و ياد گير

برفـتـند بيداردل موبدان

زهر دانـشي راز جـسـتـه ردان

چو نان خورده شد جام مي‌خواستـند

بـه مي جان روشن بياراسـتـند

بدانـندگان شاه بيدار گـفـت

کـه دانـش گـشاده کنيد از نهفت

هران کـس که دارد به دل دانـشي

بـگويد مرا زو بود رامـشي

ازيشان هران کـس کـه دانا بدند

بـگـفـتـن دلير و توانا بدند

زبان برگـشادند برشـهريار

کـجا بود دانـنده را خواسـتار

چو بوزرجـمـهر آن سخنها شـنيد

بدانـش نـگـه کردن شاه ديد

يکي آفرين کرد و بر پاي خاسـت

چـنين گفـت کاي داور داد و راست

زمين بـنده تاج وتـخـت تو باد

فلـک روشـن از روي و بخت تو باد

گر اي دون که فرمان دهي بـنده را

کـه بـگـشايد از بـند گوينده را

بـگويم و گر چـند بي‌مايه‌ام

بدانـش در از کـمـترين پايه‌ام

نـکوهـش نـباشد کـه دانا زبان

گـشاده کـند نزد نوشين‌روان

نـگـه کرد کـسري بدانـنده گفت

کـه دانـش چرا بايد اندر نهـفـت

چوان برزبان پادشاهي نـمود

ز گـفـتار او روشـنايي فزود

بدو گفـت روشـن روان آنکـسي

کـه کوتاه گويد به معـني بـسي

کـسي را که مغزش بود پرشـتاب

فراوان سـخـن باشد و دير ياب

چو گـفـتار بيهوده بسيار گشـت

سـخـن گوي در مردمي خوارگشت

هـنرجوي و تيمار بيشي مـخور

کـه گيتي سپنجسـت و ما بر گذر

هـمـه روشـنيهاي تو راستيست

ز تاري وکژي بـبايد گريسـت

دل هرکـسي بـنده آرزوسـت

وزو هر يکي را دگرگونـه خوسـت

سر راسـتي دانـش ايزدسـت

چو دانسـتيش زو نترسي بدسـت

خردمـند ودانا و روشـن روان

تنـش زين جهانست وجان زان جهان

هران کـس که در کار پيشي کـند

هـمـه راي وآهـنـگ بيشي کند

بنايافـت رنجـه مکـن خويشتـن

کـه تيمارجان باشد و رنـج تـن

ز نيرو بود مرد را راسـتي

ز سـسـتي دروغ آيد وکاسـتي

ز دانـش چوجان تو را مايه نيسـت

بـه از خامشي هيچ پيرايه نيسـت

چو بردانـش خويش مـهرآوري

خرد را ز تو بـگـسـلد داوري

توانـگر بود هر کرا آز نيسـت

خنـک بـنده کـش آز انباز نيست

مدارا خرد را برادر بود

خرد بر سر جان چو افـسر بود

چو دانا تو را دشـمـن جان بود

بـه از دوست مردي کـه نادان بود

توانـگر شد آنکس که خشنود گشت

بدو آز و تيمار او سود گـشـت

باموخـتـن گر فروتر شوي

سـخـن را ز دانـندگان بشـنوي

بـه گـفـتار گرخيره شد راي مرد

نـگردد کـسي خيره همـتاي مرد

هران کـس که دانش فرامش کـند

زبان را بـه گفـتار خامـش کـند

چوداري بدسـت اندرون خواسـتـه

زر و سيم و اسـبان آراسـتـه

هزينـه چـنان کـن که بايدت کرد

نـشايد گـشاد و نـبايد فـشرد

خردمـند کز دشمـنان دور گشـت

تـن دشمـن او را چو مزدور گشت

چو داد تـن خويشـتـن داد مرد

چـنان دان کـه پيروز شد در نـبرد

مـگو آن سخن کاندرو سود نيسـت

کزان آتشـت بهره جز دود نيسـت

مينديش ازان کان نـشايد بدن

نداند کـس آهـن بـه آب آژدن

فروتـن بود شـه کـه دانا بود

بـه دانـش بزرگ و توانا بود

هر آنـکـس کـه او کرده کردگار

بداند گذشـت از بد روزگار

پرسـتيدن داور افزون کـند

ز دل کاوش ديو بيرون کـند

بـپرهيزد از هرچ ناکردنيسـت

نيازارد آن را کـه نازردنيسـت

بـه يزدان گراييم فرجام کار

کـه روزي ده اويسـت و پروردگار

ازان خوب گـفـتار بوزرجـمـهر

حـکيمان هـمـه تازه کردند چـهر

يکي انجـمـن ماند اندر شگفـت

کـه مرد جوان آن بزرگي گرفـت

جـهاندار کـسري درو خيره ماند

سرافراز روزي دهان را بـخواند

بـفرمود تا نام او سر کـنـند

بدانـگـه کـه آغاز دفـتر کنـند

ميان مـهان بـخـت بوزرجـمـهر

چو خورشيد تابنده شد بر سـپـهر

ز پيش شهـنـشاه برخاسـتـند

برو آفريني نو آراسـتـند

بپرسـش گرفـتـند زو آنـچ گفت

کـه مـغز ودلـش باخرد بود جفت

زبان تيز بـگـشاد مرد جوان

کـه پاکيزه دل بود و روشـن‌روان

چـنين گـفـت کز خـسرو دادگر

نـپيچيد بايد بـه انديشـه سر

کـجا چون شبانسـت ما گوسفـند

و گر ما زمين او سـپـهر بـلـند

نـشايد گذشـتـن ز پيمان اوي

نـه پيچيدن از راي و فرمان اوي

بـشاديش بايد کـه باشيم شاد

چو داد زمانـه بـخواهيم داد

هـنرهاش گـسـترده اندرجـهان

هـمـه راز او داشـتـن درنـهان

مـشو با گراميش کردن دلير

کزآتـش بـترسد دل نره شير

اگر کوه فرمانـش دارد سـبـک

دلـش خيره خوانيم و مغزش تنـک

همـه بد ز شاهست و نيکي زشاه

کزو بند و چاهست و هـم تاج و گاه

سرتاجور فر يزدان بود

خردمـند ازو شاد وخـندان بود

ازآهرمنـسـت آن کزو شاد نيست

دل و مغزش از دانـش آباد نيسـت

شـنيدند گـفـتار مرد جوان

فروبـسـت فرتوت را زو زبان

پراگـنده گشـتـند زان انجـمـن

پر از آفرين روز و شـبـشان دهـن

دگر هفـتـه روشـن دل شـهريار

هـمي‌بود دانـنده را خواسـتار

دل از کار گيتي بـه يکـسو کـشيد

کـجا خواسـت گفـتار دانا شنيد

کـسي کو سرافراز درگاه بود

بـه دانـندگي درخور شاه بود

برفـتـند گويندگان سـخـن

جوان و جـهانديده مرد کـهـن

سرافراز بوزرجـمـهرجوان

بـشد باحـکيمان روشـن‌روان

حـکيمان دانـنده و هوشـمـند

رسيدند نزديک تـخـت بـلـند

نـهادند رخ سوي بوزرجـمـهر

کـه کسري همي زو برافروخت چهر

ازيشان يکي بود فرزانـه‌تر

بـپرسيد ازو از قـضا و قدر

کـه انـجام و فرجام چونين سخـن

چـه گونه‌اسـت و اين برچه آيد ببن

چـنين داد پاسـخ کـه جوينده مرد

دوان وشـب و روز با کار کرد

بود راه روزي برو تارو تـنـگ

بـجوي اندرون آب او با درنـگ

يکي بي هنر خفته بر تخت بـخـت

هـمي گـل فـشاند برو بر درخت

چـنينـسـت رسـم قـضا و قدر

ز بخشـش نيابي به کوشـش گذر

جـهاندار دانا و پروردگار

چـنين آفريد اخـتر روزگار

دگرگـفـت کان چيز کافزون ترست

کدامست و بيشي که را در خورست

چـنين گفـت کان کس که داننده تر

بـه نيکي کرا دانـش آيد بـبر

دگرگـفـت کز ما چه نيکوترسـت

ز گيتي کرانيکويي درخورسـت

چـنين داد پاسـخ که آهستـگي

کريمي وخوبي وشايسـتـگي

فزونـتر بـکردن سرخويش پسـت

ببـخـشد نـه از بهر پاداش دست

بـکوشد بـجويد بـگرد جـهان

خرامد بـه هـنـگام با هـمرهان

دگر گـفـت کاندر خردمـند مرد

هنرچيسـت هنـگام ننـگ و نبرد

چنين گفت کان کس که آهوي خويش

بـبيند بـگرداند آيين وکيش

بـپرسيد ديگر کـه در زيسـتـن

چـه سازي کـه کمتر بود رنج تـن

چـنين داد پاسـخ کـه گر با خرد

دلـش بردبارسـت رامـش برد

بداد وسـتد در کـند راسـتي

بـبـندد در کژي و کاسـتي

ببخـشد گـنـه چون شود کامکار

نـباشد سرش تيز و نا بردبار

بـپرسيد ديگر کـه از انـجـمـن

نگـهـبان کدامسـت برخويشتـن

چـنين گـفـت کان کو پس آرزوي

نرفـت از کريمي وز نيک خوي

دگر کو بسـسـتي نـشد پيش کار

چو ديد او فزوني بدروزگار

دگرگفـت کزبخـشـش نيک‌خوي

کدامـسـت نيکوتر از هر دو سوي

کـجا در دو گيتيش بارآورد

بـسالي دو بارش بـهارآورد

چـنين گفت کان کس که با خواسته

ببخشـش کـند جانـش آراستـه

وگر بر سـتانـنده آرد سـپاس

ز بـخـشـنده بازارگاني شـناس

دگر گـفـت کز مرد پيرايه چيسـت

وزان نيکوييها گرانـمايه چيسـت

چـنين داد پاسخ که بخشـنده مرد

کـجا نيکويي با سزاوار کرد

بـبالد بـه کردار سرو بـلـند

چو باليد هرگز نـباشد نژند

وگر ناسزا را بسايي بـه مـشـک

نـبويد نرويد گـل از خار خـشـک

سـخـن پرسي از گنـگ گر مرد کر

بـه بار آيد وراي نايد بـبر

يکي گـفـت کاندر سراي سپنـج

نـباشد خردمـند بي‌درد و رنـج

چـه سازيم تا نام نيک آوريم

درآغاز فرجام نيک آوريم

بدو گـفـت شو دور باش از گـناه

جـهان را همه چون تن خويش خواه

هران چيزکانـت نيايد پـسـند

تـن دوسـت و دشمن دران برمبند

دگرگـفـت کوشـش ز اندازه بيش

چـن گويي کزين دوکدامسـت پيش

چـنين داد پاسـخ کـه اندر خرد

جز انديشـه چيزي نـه اندر خورد

بـکوشي چو در پيش کار آيدت

چوخواهي کـه رنجي بـه بار آيدت

سزاي سـتايش دگر گفت کيسـت

اگر برنـکوهيده بايد گريسـت

چـنين گفـت کان کو به يزدان پاک

فزون دارد اميد و هـم بيم و باک

دگر گـفـت کاي مرد روشـن‌خرد

ز گردون چـه بر سر هـمي‌بـگذرد

کدامـسـت خوشـتر مرا روزگار

ازين برشده چرخ ناپايدار

سـخـن گوي پاسـخ چنين داد باز

کـه هرکس که گشت ايمن و بي‌نياز

بـه خوبي زمانـه ورا داد داد

سزد گر نـگيري جز از داد ياد

بـپرسيد ديگر کـه دانـش کدام

بـه گيتي کـه باشيم زو شادکام

چـنين گـفـت کان کو بود بردبار

بـه نزديک اومرد بي‌شرم خوار

دگر گـفـت کان کو نـجويد گزند

ز خوها کدامـش بود سودمـند

بگفـت آنـک مغزش نجوشد زخشم

بـخوابد بخـشـم از گنهکار چشم

دگر گفت کان چيست اي هوشمـند

کـه آيد خردمـند را آن پـسـند

چـنين گـفـت کان کو بود پر خرد

ندارد غـم آن کزو بـگذرد

وگر ارجـمـندي سـپارد بـه خاک

نـبـندد دل اندر غـم و درد پاک

دگر کو ز ناديدنيها اميد

چـنان بگـسـلد دل چو از باد بيد

دگر گفـت بد چيسـت بر پادشاي

کزو تيره گردد دل پارساي

چـنين داد پاسـخ که بر شـهريار

خردمـند گويد کـه آهو چـهار

يکي آنـک ترسد ز دشمن به جنـگ

و ديگر کـه دارد دل از بخش تـنـگ

دگر آنـک راي خردمـند مرد

بـه يک سو نهد روز ننـگ و نـبرد

چـهارم کـه باشد سرش پرشتاب

نـجويد بـه کار اندر آرام و خواب

بـپرسيد ديگر که بي عيب کيسـت

نـکوهيدن آزادگان را بـچيسـت

چـنين گفت کين رابه بخشيم راست

کـه جان وخرد درسخن پادشاسـت

گرانـمايگان را فـسون ودروغ

بـه کژي و بيداد جـسـتـن فروغ

ميانـه بو د مرد کـنداوري

نـکوهـشـگر و سر پر از داوري

مـنـش پـسـتي وکام برپادشا

بـه بيهوده خـسـتـن دل پارسا

زبان راندن و ديده بي‌آب شرم

گزيدن خروش اندر آواز نرم

خردمـند مردم کـه دارد روا

خرد دور کردن ز بـهر هوا

بـپرسيد ديگر يکي هوشـمـند

کـه اندرجـهان چيست آن بي‌گزند

چـنين داد پاسـخ او کز نخسـت

درپاک يزدان بدانسـت وجـسـت

کزويت سـپاس و بدويت پـناه

خداوند روز و شـب و هور و ماه

دل خويش راآشـکار و نـهان

سـپردن بـه فرمان شاه جـهان

تـن خويشـتـن پروريدن بـه ناز

برو سخـت بسـتـن در رنـج وآز

نـگـه داشـتـن مردم خويش را

گسسـتـن تـن از رنج درويش را

سـپردن بـه فرهـنـگ فرزند خرد

کـه گيتي بـنادان نـشايد سـپرد

چوفرمان پذيرنده باشد پـسر

نوازنده بايد کـه باشد پدر

بـپرسيد ديگر کـه فرزند راسـت

بـه نزد پدر جايگاهش کـجاسـت

چـنين داد پاسـخ کـه نزد پدر

گرامي چوجانـسـت فرخ پـسر

پـس ازمرگ نامش بماند بـه جاي

ازيرا پـسرخواندش رهـنـماي

بـپرسيد ديگر کـه ازخواسـتـه

کـه داني کـه دارد دل آراسـتـه

چـنين داد پاسخ که مردم بـه چيز

گراميسـت وز چيز خوارسـت نيز

نخـسـت آنـکـه يابي بدو آرزوي

ز هـسـتيش پيدا کـني نيک‌خوي

وگر چون بـبايد نياري بـه کار

هـمان سنـگ وهم گوهر شاهوار

دگر گـفـت با تاج و نام بـلـند

کرا خواني از خـسروان سودمـند

چـنين داد پاسـخ کزان شـهريار

کـه ايمـن بود مرد پرهيزکار

وز آواز او بدهراسان بود

زمين زير تخـتـش تـن آسان بود

دگر گـفـت مردم توانگر بچيسـت

بـه گيتي پر از رنج و درويش کيست

چنين گفت آنکس که هستش بسند

بـبـخـش خداوند چرخ بـلـند

کـسي را کـجا بخت انباز نيسـت

بدي در جـهان بـتر از آز نيسـت

ازو نامداران فروماندند

هـمـه هـمزبان آفرين خواندند

چو يک هفته بگذشت هشتم پـگاه

نـشـسـت از بر تخت پيروز شاه

بـخواند آنـکـسي راکـه دانا بدند

بـه گـفـتار ودانـش توانا بدند

بگفـتـند هرگونـه‌اي هرکـسي

هـمانا پـسـندش نيامد بـسي

چـنين گفـت کسري به بوزرجمهر

کـه از چادر شرم بگـشاي چـهر

سـخـن گوي دانا زبان برگـشاد

ز هرگونـه دانـش هـمي‌کرد ياد

نـخـسـت آفرين کرد بر شـهريار

کـه پيروز بادا سر تاجدار

دگر گـفـت مردم نـگردد بـلـند

مـگر سر بـپيچد ز راه گزند

چو بايد کـه دانـش بيفزايدت

سـخـن يافـتـن را خرد بايدت

در نام جـسـتـن دليري بود

زمانـه ز بد دل بـه سيري بود

وگر تـخـت جويي هـنر بايدت

چوسـبزي بود شاخ و بر بايدت

چوپرسـند پرسـندگان از هـنر

نـشايد کـه پاسـخ دهيم ازگـهر

گـهر بي‌هـنر ناپسندسـت وخوار

برين داسـتان زد يکي هوشيار

کـه گر گل نبويد به رنگش مـجوي

کز آتـش برويد مـگر آب جوي

توانـگر بـه بخـشـش بود شهريار

بـه گنـج نهفـتـه نـه‌اي پايدار

بـه گـفـتار خوب ار هنر خواستي

بـه کردار پيدا کـند راسـتي

فروتر بود هرک دارد خرد

سـپـهرش هـمي درخرد پرورد

چـنين هـم بود مردم شاد دل

ز کژيش خون گردد آزاد دل

خرد درجـهان چون درخت وفاسـت

وزو بار جسـتـن دل پادشاسـت

چوخرسـند باشي تـن آسان شوي

چو آز آوري زو هراسان شوي

مـکـن نيک مردي به جان کـسي

کـه پاداش نيکي نيابي بـسي

گـشاده دلانرا بود بـخـت يار

انوشـه کـسي کو بود بردبار

هران کـس که جويد هـمي برتري

هـنرها بـبايد بدين داوري

يکي راي وفرهنـگ بايد نخـسـت

دوم آزمايش بـبايد درسـت

سيوم يار بايد بـهـنـگام کار

ز نيک وز بد برگرفـتـن شـمار

چـهارم کـه ماني بـجا کام را

بـبيني ز آغاز فرجام را

بـه پـنـجـم اگر زورمـندي بود

بـه تـن کوشـش آري بلندي بود

وزين هر دري جفـت گردد سـخـن

هـنرخيره بي‌آزمايش مـکـن

ازان پـس چو يارت بود نيکـساز

بروبر بـه هـنـگامـت آيد نياز

چو کوشـش نـباشد تـن زورمـند

نيارد سر آرزوها بـبـند

چو کوشـش ز اندازه اندر گذشـت

چـنان دان که کوشنده نوميد گشت

خوي مرد دانا بـگوييم پـنـج

کزان عادت او خود نباشد بـه رنـج

چونادان عادت کـند هـفـت چيز

ز وان هفـت چيز به رنـج‌سـت نيز

نخسـت آنـک هرکس که دارد خرد

ندارد غـم آن کزو بـگذرد

نـه شادان کـند دل بـنايافـتـه

نـه گر بـگذرد زو شود تافـتـه

چو از رنـج وز بد تـن آسان شود

ز نابودنيها هراسان شود

چو سختيش پيش آيد از هر شـمار

شود پيش و سسـتي نيارد بـه کار

ز نادان کـه گفتيم هفتـسـت راه

يکي آنـک خـشـم آورد بي‌گـناه

گـشاده کـند گـنـج بر ناسزاي

نـه زو مزد يابد بـهر دو سراي

سـه ديگر بـه يزدان بود ناسـپاس

تـن خويش را در نـهان ناشـناس

چـهارم کـه با هر کسي راز خويش

بـگويد برافرازد آواز خويش

بـه پنجـم بـه گفـتار ناسودمند

تـن خويش دارد بدرد و گزند

شـشـم گردد ايمـن ز نا استوار

هـمي پرنيان جويد از خار بار

بـه هفتـم کـه بستيهد اندر دروغ

بـه بي‌شرمي اندر بـجويد فروغ

چـنان دان تواي شـهريار بـلـند

کـه از وي نـبيند کـسي جز گزند

چو بر انـجـمـن مرد خامـش بود

ازان خامـشي دل بـه رامـش بود

سـپردن بـه داناي دانـنده گوش

بـه تن توشه يابد به دل راي وهوش

شـنيده سخنـها فرامـش مکـن

کـه تاجسـت برتخت شاهي سخن

چوخواهي کـه دانستـه آيد بـه بر

بـه گفـتار بگـشاي بـند از هنر

چوگـسـترد خواهي به هر جاي نام

زبان برکـشي هـمـچو تيغ از نيام

چو بامرد دانات باشد نـشـسـت

زبردسـت گردد سر زير دسـت

ز دانـش بود جان و دل را فروغ

نـگر تا نـگردي بـه گرد دروغ

سخـنـگوي چون بر گشايد سخن

بـمان تا بـگويد تو تـندي مـکـن

زبان را چو با دل بود راسـتي

بـبـندد ز هر سو درکاسـتي

ز بيکار گويان تو دانا شوي

نـگويي ازان سان کزو بـشـنوي

ز دانـش دربي‌نيازي مـجوي

و گر چـند ازو سـخـني آيد بروي

هـميشـه دل شاه نوشين‌روان

مـبادا ز آموخـتـن ناتوان

بـپرسيد پـس موبد تيز مـغز

کـه اندر جـهان چيست کردار نـغز

کـجا مرد را روشـنايي دهد

ز رنـج زمانـه رهايي دهد

چـنين داد پاسـخ کـه هر کو خرد

بيابد ز هر دو جـهان بر خورد

بدو گفـت گرنيسـتـش بـخردي

خرد خلعـتي روشنـسـت ايزدي

چـنين داد پاسخ که دانش بهسـت

چو دانا بود برمـهان برمـهـسـت

بدو گـفـت گر راه دانش نجسـت

بدين آب هرگز روان را نـشـسـت

چـنين داد پاسـخ کـه از مرد گرد

سرخويش را خوار بايد شـمرد

اگر تاو دارد بـه روز نـبرد

سر بدسـگال اندر آرد بـگرد

گرامي بود بر دل پادشا

بود جاودان شاد و فرمانروا

بدو گفـت گرنيستـش بـهره زين

ندارد پژوهيدن آيين و دين

چـنين داد پاسخ که آن به کـه مرگ

نـهد بر سر او يکي تيره ترگ

دگر گـفـت کزبار آن ميوه دار

کـه دانا بـکارد بـه باغ بـهار

چـه سازيم تاهرکـسي برخوريم

وگر سايه او بـه پي بـسـپريم

چـنين داد پاسـخ کـه هر کو زبان

ز بد بـسـتـه دارد نرنـجد روان

کـسي را ندرد به گفـتار پوسـت

بود بر دل انـجـمـن نيز دوسـت

هـمـه کار دشوارش آسان شود

ورا دشمـن ودوست يکـسان شود

دگر گـفـت کان کو ز راه گزند

بـگردد بزرگـسـت و هـم ارجمند

چـنين داد پاسـخ کـه کردار بد

بـسان درخـتيسـت با بار بد

اگر نرم گويد زبان کـسي

درشـتي بـه گوشـش نيايد بسي

بدان کز زبانست گوشش بـه رنـج

چو رنجـش نجويي سخن را بسنـج

هـمان کم سخن مرد خسروپرست

جز از پيش گاهش نشايد نشسـت

دگر از بديهاي نا آمده

گريزد چو از دام مرغ و دده

سـه ديگر کـه بر بد توانا بود

بـپرهيزد ار ويژه دانا بود

نيازد بـه کاري کـه ناکردنيسـت

نيازارد آن را کـه نازردنيسـت

نـماند کـه نيکي برو بـگذرد

پي روز نا آمده نـشـمرد

بدشـمـن ز نـخـچير آژيرتر

برو دوسـت هـمواره چون تير و پر

ز شادي کـه فرجام او غـم بود

خردمـند را ارز وي کـم بود

تـن آساني و کاهـلي دور کـن

بـکوش وز رنـج تنـت سور کـن

کـه ايدر تو را سود بي‌رنج نيسـت

چـنان هم که بي‌پاسبان گنج نيست

ازين باره گفـتار بـسيار گـشـت

دل مردم خفـتـه بيدار گـشـت

جـهان زنده باد بـه نوشين‌روان

هـميشـه جـهاندار و دولت جوان

برو خواندند آفرين موبدان

کـنارنـگ و بيداردل بـخردان

سـتودند شاه جـهان را بـسي

برفـتـند با خرمي هرکـسي

دوهـفـتـه برين نيز بگذشت شاه

بـپردخـت روزي ز کاري سـپاه

بـفرمود تا موبدان و ردان

بـه ايوان خرامـند با بـخردان

بـپرسيد شاه ازبـن و از نژاد

ز تيزي و آرام و فرهـنـگ و داد

ز شاهي وز داد کـنداوران

ز آغاز وفرجام نيک اخـتران

سـخـن کرد زين موبدان خواسـتار

بـه پرسـش گرفـت آنچ آيد به کار

بـه بوزرجمـهر آن زمان شاه گفت

کـه رخـشـنده گوهر برآر از نهفت

يکي آفرين کرد بوزرجـمـهر

کـه‌اي شاه روشن‌دل و خوب‌چـهر

چـنان دان که اندر جـهان نيز شاه

يکي چون تو نـنـهاد برسرکـلاه

بـه داد و به دانش به تاج و به تخت

بـه فر و به چهر و براي و به بخـت

چوپرهيزکاري کـند شـهريار

چـه نيکوسـت پرهيز با تاجدار

ز يزدان بـترسد گـه داوري

نـگردد بـه ميل و بـکـنداوري

خرد راکـند پادشا بر هوا

بدانگـه کـه خـشـم آورد پادشا

نـبايد کـه انديشـه شـهريار

بود جز پـسـنديده کردگار

ز يزدان شناسد همه خوب و زشـت

بـه پاداش نيکي بجويد بهـشـت

زبان راسـت گوي و دل آزرم‌جوي

هـميشـه جـهان را بدو آبروي

هران کـس کـه باشد ورا راي‌زن

سـبـک باشد اندر دل انجـمـن

سـخـن گوي وروشـن دل و دادده

کـهان را بـکـه دارد و مه به مـه

کـسي کو بود شاه را زير دسـت

نـبايد کـه يابد به جائي شکسـت

بدانـگـه شد تاج خـسرو بـلـند

کـه دانا بود نزد او ارجـمـند

نـگـه داشـتـن کار درگاه را

بـه زهر آژدن کام بدخواه را

چو دارد ز هر دانـشي آگـهي

بـماند جـهاندار با فرهي

نـبايد کـه خسـبد کسي دردمند

کـه آيد مـگر شاه را زو گزند

کـسي کو به بادافره اندرخورسـت

کـجا بدنژادسـت و بد گوهرسـت

کـند شاه دور از ميان گروه

بي‌آزار تا زو نـگردد سـتوه

هران کـس که باشد بـه زندان شاه

گـنـهـکار گر مردم بيگـناه

بـه فرمان يزدان بـبايد گـشاد

بزند و باسـت آنـچ کردسـت ياد

سپهـبد بـه فرهـنـگ دارد سپاه

براسايد از درد فريادخواه

چو آژير باشي ز دشـمـن براي

بدانديش را دل برآيد ز جاي

همـه رخـنـه پادشاهي بـمرد

بداري بـه هـنـگام پيش از نـبرد

بـه چيزي که گردد نـکوهيده شاه

نـکوهـش بود نيز با فر و گاه

ازو دور گـشـتـن بـه رغـم هوا

خرد را بران راي کردن گوا

فزودن بـه فرزند برمـهر خويش

چو در آب ديدن بود چـهر خويش

ز فرهـنـگ وز دانـش آموخـتـن

سزد گر دلـت يابد افروخـتـن

گـشادن برو بر در گـنـج خويش

نـبايد کـه يادآورد رنـج خويش

هرانـگـه کـه يازد بـبد کار دست

دل شاه بچـه نـبايد شکـسـت

چو بر بد کـنـش دسـت گردد دراز

بـه خون جز بـه فرمان يزدان مياز

و گر دشـمـني يابي اندر دلـش

چو خوباشد از بوستان بگسـلـش

کـه گر دير ماند بـنيرو شود

وزو باغ شاهي پرآهو شود

چوباشد جـهانـجوي با فر و هوش

نـبايد کـه دارد بـه بدگوي گوش

ز دسـتور بد گوهر و گـفـت بد

تـباهي بـه ديهيم شاهي رسد

نـبايد شـنيدن ز نادان سـخـن

چو بد گويد از داد فرمان مـکـن

هـمـه راسـتي بايد آراسـتـن

نـبايد کـه ديو آورد کاسـتـن

چواين گـفـتـها بـشـنود پارسا

خرد راکـند بر دلـش پادشا

کـند آفرين تاج برشـهريار

شود تـخـت شاهي برو پايدار

بـنازد بدو تاج شاهي و تـخـت

بدانديش نوميد گردد زبـخـت

چو برگردد اين چرخ ناپايدار

ازو نام نيکو بود يادگار

بـماناد تا روز باشد جوان

هـنر يافـتـه جان نوشين‌روان

ز گـفـتار او انجـمـن خيره شد

هـمـه راي دانـندگان تيره شد

چو نوشين‌روان آن سخنـها شـنود

بـه روزيش چـندانـک بد برفزود

وزان پـندها ديده پر آب کرد

دهانـش پر از در خوشاب کرد

يکي انـجـمـن لـب پر از آفرين

برفـتـند ز ايوان شاه زمين

برين نيز بگذشـت يک هفـتـه روز

بهشـتـم چو بفروخـت گيتي‌فروز

بيانداخـت آن چادر لاژورد

بياراسـت گيتي بـه ديباي زرد

شهنـشاه بنـشـسـت با موبدان

جـهانديده و کار کرده ردان

سرموبد موبدان اردشير

چو شاپور وچون يزدگرد دبير

سـتاره شـناسان و جويندگان

خردمـند و بيدار گويندگان

سراينده بوزرجـمـهر جوان

بيامد برشاه نوشين‌روان

بدانـندگان گـفـت شاه جـهان

کـه باکيسـت اين دانش اندر نهان

کزو دين يزدان بـه نيرو شود

هـمان تخـت شاهي بي‌آهو شود

چوبـشـنيد زو موبد موبدان

زبان برگـشاد از ميان ردان

چـنين داد پاسـخ کـه از داد شاه

درفـشان شود فر ديهيم و گاه

چو با داد بگـشايد از گـنـج بـند

بـماند پـس از مرگ نامش بـلـند

دگر کو بـشويد زبان از دروغ

نـجويد بـه کژي ز گيتي فروغ

سپـهـبد چو با داد و بخشايشست

ز تاجـش زمانـه پرآسايشـسـت

و ديگر کـه از کـهـتر پرگـناه

چو پوزش کند باز بـخـشدش شاه

بـه پنجـم جـهاندار نيکوسخـن

کـه نامـش نـگردد به گيتي کهن

همـه راست گويد سخن کم وبيش

نـگردد بـهر کار ز آيين خويش

شـشـم بر پرستنده تخت خويش

چـنان مـهر دارد که بر بخت خويش

بـه هفتـم سـخـن هرک دانا بود

زبانـش بـگـفـتـن توانا بود

نـگردد دلـش سير ز آموخـتـن

از انديشـگان مـغز را سوخـتـن

بـه آزاديسـت ازخرد هرکـسي

چـنانـچون بـبالد ز اخـتر بسي

دلـت مگسـل اي شاه راد از خرد

خرد نام و فرجام را پرورد

منش پست وکم دانش آنکس که گفت

کنـم کم ز گيتي کسي نيست جفت

چـنين گـفـت پـس يزدگرد دبير

کـه اي شاه دانا و دانـش‌پذير

ابرشاه زشتـسـت خون ريخـتـن

بـه اندک سـخـن دل برآهيختـن

هـمان چون سبک سر بود شـهريار

بدانديش دسـت اندآرد بـه کار

هـمان با خردمـند گيرد سـتيز

کـند دل ز ناداني خويش تيز

دل شاه گيتي چو پر آز گـشـت

روان ورا ديو انـباز گـشـت

و رايدون کـه حاکـم بود تيزمـغز

نيايد ز گـفـتار او کار نـغز

دگر کارزاري کـه هنـگام جـنـگ

بـترسد ز جان و نـترسد ز نـنـگ

توانـگر کـه باشد دلش تنگ و زفت

شـکـم زمين بـهـتر او را نهفت

چو بر مرد درويش کـنداوري

نـه کهـتر نـه زيبـنده مهـتري

چوکژي کـند پير ناخوش بود

پـس ازمرگ جانـش پرآتـش بود

چو کاهـل بود مرد برنا بـه کار

ازو سير گردد دل روزگار

نـماند ز نا تـندرسـتي جوان

مـبادش توان و مـبادش روان

چو بوزرجـمـهر اين سخنهاي نـغز

شـنيد و بدانـش بياراسـت مـغز

چـنين گفـت باشاه خورشيد چهر

کـه بادا بـه کام تو روشن سپـهر

چـنان دان که هرکس کـه دارد خرد

بدانـش روان را هـمي‌پرورد

نـکوهيده ده کار بر ده گروه

نـکوهيده‌تر نزد دانـش پژوه

يکي آنـک حاکـم بود با دروغ

نـگيرد بر مرد دانا فروغ

سپـهـبد کـه باشد نگهـبان گنج

سـپاهي کـه او سر بپيچد ز رنـج

دگر دانـشومـند کو از بزه

نـترسد چو چيزي بود بامزه

پزشـکي کـه باشد به تن دردمـند

ز بيمار چون باز دارد گزند

چو درويش مردم کـه نازد بـه چيز

کـه آن چيز گفـتـن نيرزد بـه نيز

همان سفله کز هر کس آرام و خواب

ز دريا دريغ آيدش روشـن آب

وگرباد نوشين بـتو برجـهد

سـپاسي ازان برسرت برنـهد

بهفـتـم خردمـند کايد بـه خشم

بـه چيز کسان برگمارد دو چشـم

بهشـتـم بـه نادان نـماينده راه

سـپردن بـه کاهـل کسي کارگاه

هـمان بيخرد کو نيابد خرد

پـشيمان شود هـم ز گـفـتار بد

دل مردم بيخرد بـه آرزوي

برين گونـه آويزد اي نيک‌خوي

چوآتـش کـه گوگرد يابد خورش

گرش درنيسـتان بود پرورش

دل شاه نوشين‌روان زنده باد

سران جـهان پيش او بـنده باد

***

دگر هفتـه چون هور بفراخـت تاج

بيامد نشـسـت از بر تخـت عاج

ابا نامور موبدان و ردان

جـهاندار و بيدار دل بـخردان

همي‌خواست ز ايشان جهاندارشاه

هـمان نيز فرخ دبير سـپاه

هـم از فيلـسوفان وز مـهـتران

ز هر کـشوري کار ديده سران

هـمان ساوه و يزدگرد دبير

بـه پيش اندرون بـهـمـن تيزوير

بـه بوزرجمـهر آن زمان گفت شاه

کـه دل را بياراي و بـنـماي راه

زمـن راسـتي هرچ داني بـگوي

بـه کژي مـجو ازجـهان آبروي

پرستـش چگونـه است فرمان من

نگـه داشـتـن راي و پيمان من

ز گيتي چو آگـه شوند اين مـهان

شـنيده بـگويند با هـمرهان

چـنين گـفـت با شاه بيدار مرد

کـه اي برتر از گـنـبد لاژورد

پرسـتيدن شـهريار زمين

نـجويد خردمـند جز راه دين

نـبايد بـه فرمان شاهان درنـگ

نـبايد کـه باشد دل شاه تـنـگ

هرآنکـس کـه برپادشا دشمنست

روانـش پرسـتار آهرمنـسـت

دلي کو ندارد تـن شاه دوسـت

نـبايد کـه باشد ورا مغز و پوست

چـنان دان که آرام گيتيسـت شاه

چونيکي کـنيم او دهد دسـتـگاه

بـه نيک و بد او را بود دسـت رس

نيازد بـکين و بازرم کـس

تو مـپـسـند فرزند را جاي اوي

چوجان دار در دل هـمـه راي اوي

بـه شهري که هست اندرو مهرشاه

نيابد نياز اندران بوم راه

بدي را تو از فر او بـگذرد

کـه بختـش همـه نيکويي پرورد

جـهان را دل ازشاه خـندان بود

کـه بر چـهر او فر يزدان بود

چو از نعمتـش بـهره‌يابي بـکوش

کـه داري هميشه به فرمانش گوش

بـه انديشـه گر سربـپيچي ازوي

نـبيند بـه نيکي تو را بخـت روي

چو نزديک دارد مـشو برمـنـش

وگر دور گردي مـشو بدکـنـش

پرسـتـنده گر يابد از شاه رنـج

نگـه کـن که با رنج نامست و گنج

نـبايد کـه سير آيد از کارکرد

هـمان تيز گردد ز گـفـتار سرد

اگر گـشـن شد بنده را دستـگاه

بـه فر و به نام جـهاندار نـه شاه

گر از ده يکي باژ خواهد رواسـت

چـنان رفـت بايد که او را هواست

گرامي‌تر آنـکـس بود نزد شاه

کـه چون گشن بيند ورا دستـگاه

ز بـهري کـه اورا سرايد ز گـنـج

نـماند کـه باشد بدو درد و رنـج

ز يزدان بود آنـک ماند سـپاس

کـند آفرين مرد يزدان‌شـناس

و ديگر کـه اندر دلـش راز شاه

بدارد نـگويد بـه خورشيد وماه

بـه فرمان شاه آنک سستي کـند

هـمي از تن خويش مستي کـند

نـکوهيده باشد گـل آن درخـت

کـه نـپراگـند بار بر تاج وتخـت

ز کـسـهاي او پيش او بدمـگوي

کـه کـمـتر کـني نزد او آبروي

و گر پرسدت هرچ داني نـگوي

بـه بـسيار گفـتـن مـبر آبروي

هرآنکـس کـه بـسيار گويد دروغ

بـه نزديک شاهان نـگيرد فروغ

سـخـن کان نـه اندر خورد با خرد

بـکوشد کـه بر پادشا نـشـمرد

فزونـسـت زان دانـش اندر جهان

کـه بـشـنيد گوش آشکار و نهان

کـسي را که شاه جـهان خوار کرد

بـماند هـميشـه روان پر ز درد

هـمان در جـهان ارجمـند آن بود

کـه با او لـب شاه خـندان بود

چو بـنوازدت شاه کشي مـکـن

اگر چـه پرستـنده باشي کهـن

کـه هرچـند گردد پرستـش دراز

چـنان دان که هست او ز تو بي‌نياز

اگر با تو گردد ز چيزي دژم

بـه پوزش گراي و مزن هيچ دم

اگر پرورد ديگري را هـمان

پرسـتار باشد چو تو بي گـمان

و گر نيسـتـت آگـهي زان گـناه

برهـنـه دلـت را بـبر نزد شاه

وگر نـه هيچ تاب اندر آري بـه دل

بدو روي منـماي و پي برگـسـل

بـه فرش بـبيند نـهان تو را

دل کژ و تيره روان تو را

ازان پـس نيابي تو زو نيکوي

هـمان گرم گـفـتار او نشـنوي

در پادشا هـمـچو دريا شـمر

پرستـنده مـلاح وکشـتي هـنر

سخـن لـنـگر و بادبانـش خرد

بـه دريا خردمـند چون بـگذرد

هـمان بادبان را کـند سايه دار

کـه هم سايه‌دارست و هم مايه دار

کـسي کو ندارد روانـش خرد

سزد گر در پادشا نـسـپرد

اگر پادشا کوه آتـش بدي

پرسـتـنده را زيستـن خوش بدي

چو آتـش گـه خشـم سوزان بود

چوخـشـنود باشد فروزان بود

ازو يک زمان شيروشهدسـت بـهر

بـه ديگر زمان چون گزاينده زهر

بـه کردار دريا بود کارشاه

بـه فرمان او تابد از چرخ ماه

ز دريا يکي ريگ دارد بـه کـف

دگر دربيابد ميان صدف

جـهان زنده بادا بـنوشين‌روان

هميشـه بـه فرمانش کيوان روان

نـگـه کرد کـسري بگفـتا راوي

دلـش گـشـت خرم به ديدار اوي

چو گفـتي که زه بدره بودي چـهار

بدين گونـه بد بخشـش شـهريار

چو با زه بگـفـتي زهازه بـهـم

چـهـل بدره بودي ز گنجـش درم

چو گـنـجور باشاه کردي شـمار

بـه هربدره بودي درم ده هزار

شـهـنـشاه با زه زهازه بگفـت

کـه گـفـتار او با درم بود جفـت

بياورد گـنـجور خورشيد چـهر

درم بدره‌ها پيش بوزرجـمـهر

برين داسـتان برسخـن ساختـم

بـه مهـبود دسـتور پرداخـتـم

مياساي ز آموخـتـن يک زمان

ز دانـش ميفگـن دل اندرگـمان

چوگويي کـه فام خرد توخـتـم

هـمـه هرچ بايستـم آموختـم

يکي نـغز بازي کـند روزگار

کـه بـنـشاندت پيش آموزگار

ز دهـقان کنون بشنو اين داسـتان

کـه برخواند از گفـتـه باسـتان