Poem501

Poem501

چـنين گفـت موبد که بر تخت عاج

چو کـسري کـسي نيز ننـهاد تاج

بـه بزم و برزم و بـه پرهيز وداد

چـنو کـس ندارد ز شاهان بـه ياد

ز دانـندگان دانـش آموخـتي

دلـش را بدانـش برافروخـتي

خور وخواب با موبدان داشـتي

هـمي سر به دانش برافراشـتي

برو چون روا شد به چيزي سـخـن

تو ز آموختن هيچ سستي مـکـن

نـبايد کـه گويي کـه دانا شدم

بـه هر آرزو بر توانا شدم

چو اين داسـتان بـشـنوي يادگير

ز گـفـتار گوينده دهـقان پير

بـپرسيدم از روزگار کـهـن

ز نوشين روان ياد کرد اين سـخـن

کـه او را يکي پاک دسـتور بود

کـه بيدار دل بود و گـنـجور بود

دلي پرخرد داشـت و راي درسـت

ز گيتي بـه جز نيکنامي نجـسـت

کـه مـهـبود بدنام آن پاک مـغز

روان و دلـش پر ز گـفـتار نـغز

دو فرزند بودش چو خرم بـهار

هـميشـه پرسـتـنده شـهريار

شـهـنـشاه چون بزم آراسـتي

و گر بـه رسـم موبدي خواسـتي

نـخوردي جز ازدسـت مهـبود چيز

هـم ايمـن بدي زان دو فرزند نيز

خورش خانـه در خان او داشـتي

تـن خويش مـهـمان او داشـتي

دو فرزند آن نامور پارسا

خورش ساخـتـندي بر پادشا

بزرگان ز مـهـبود بردند رشـک

هـمي‌ريخـتـندي برخ بر سرشک

يکي نامور بود زروان بـه نام

کـه او را بدي بر در شاه کام

کـهـن بود و هم حاجـب شاه بود

فروزنده رسـم درگاه بود

ز مـهـبود وفرخ دو فرزند اوي

هـمـه سالـه بودي پر از آبروي

هـمي‌ساخـتي تا سر پادشا

کـند تيز برکار آن پارسا

بـبد گـفـت از ايشان نديد ايچ راه

کـه کردي پرآزار زان جان شاه

خردمـند زان بد نـه آگاه بود

کـه او را بـه درگاه بدخواه بود

ز گـفـتار و کردار آن شوخ مرد

نـشد هيچ مـهـبود را روي زرد

چـنان بد که يک روز مردي جـهود

ز زروان درم خواسـت از بـهر سود

شد آمد بيفزود در پيش اوي

برآميخـت با جان بدکيش اوي

چو با حاجـب شاه گـسـتاخ شد

پرسـتـنده خـسروي کاخ شد

ز افـسون سخن رفت روزي نـهان

ز درگاه وز شـهريار جـهان

ز نيرنـگ وز تـنـبـل و جادويي

ز کردار کژي وز بدخويي

چو زروان بـه گـفـتار مرد جـهود

نـگـه کرد وزان سان سخنها شنود

برو راز بگشاد و گفت اين سـخـن

بـه جز پيش جان آشکارا مـکـن

يکي چاره بايد تو را ساخـتـن

زمانـه ز مـهـبود پرداخـتـن

کـه او را بزرگي بـه جايي رسيد

کـه پاي زمانـه نـخواهد کـشيد

ز گيتي ندارد کـسي رابـکـس

تو گويي که نوشين روانست و بـس

جز از دسـت فرزند مـهـبود چيز

خورشـها نـخواهد جـهاندار نيز

شدسـت از نوازش چنان پرمنـش

کـه هزمان بـبوسد فلک دامنـش

چـنين داد پاسـخ به زروان جـهود

کزين داوري غـم نـبايد فزود

چو برسـم بـخواهد جـهاندار شاه

خورشـها بـبين تا چه آيد بـه راه

نـگر تابود هيچ شير اندروي

پذيره شو وخوردنيها بـبوي

هـمان بس که من شير بينم ز دور

نـه مـهـبود بيني تو زنده نـه پور

که گر زو خورد بي‌گمان روي و سنگ

بريزد هـم اندر زمان بي‌درنـگ

نـگـه کرد زروان بـه گفـتار اوي

دلـش تازه‌تر شد بـه ديدار اوي

نرفـتي بـه درگاه بي‌آن جـهود

خور و شادي و کام بي او نـبود

چـنين تا برآمد برين چـندگاه

بد آموز پويان بـه درگاه شاه

دو فرزند مـهـبود هر بامداد

خرامان شدندي برشاه راد

پـس پرده نامور کدخداي

زني بود پاکيزه و پاک راي

که چون شاه کسري خورش خواستي

يکي خوان زرين بياراسـتي

سـه کاسـه نـهادي برو از گـهر

بـه دسـتار زربفـت پوشيده سر

زدسـت دو فرزند آن ارجـمـند

رسيدي بـه نزديک شاه بـلـند

خورشـها زشـهد وز شير و گـلاب

بـخوردي وآراسـتي جاي خواب

چـنان بد کـه يک روز هر دو جوان

بـبردند خوان نزدنوشين‌روان

بـه سر برنـهاده يکي پيشـکار

کـه بودي خورش نزد او اسـتوار

چو خوان اندرآمد بـه ايوان شاه

بدو کرد زروان حاجـب نـگاه

چـنين گفـت خندان به هر دو جوان

کـه اي ايمـن از شاه نوشين‌روان

يکي روي بـنـماي تا زين خورش

کـه باشد هـمي شاه را پرورش

چـه رنگست کايد همي بوي خوش

يکي پرنيان چادر از وي بـکـش

جوان زان خورش زود بـگـشاد روي

نـگـه کرد زروان ز دور اند روي

هـميدون جـهود اندرو بـنـگريد

پـس آمد چو رنـگ خورشـها بديد

چـنين گفـت زان پس به سالار بار

کـه آمد درختي که کشتي بـه بار

بـبردند خوان نزد نوشين‌روان

خردمـند و بيدار هر دو جوان

پـس خوان همي‌رفت زروان چو گرد

چـنين گـفـت با شاه آزادمرد

کـه اي شاه نيک اخـتر و دادگر

تو بي‌چاشـني دست خوردن مـبر

کـه روي فلک بخت خندان تسـت

جـهان روشن از تخت و ميدان تست

خورشـگر بياميخـت با شير زهر

بدانديش را باد زين زهر بـهر

چو بـشـنيد زو شاه نوشين‌روان

نـگـه کرد روشـن به هر دوجوان

کـه خواليگرش مام ايشان بدي

خردمـند و با کام ايشان بدي

جوانان ز پاکي وز راسـتي

نوشـتـند بر پشـت دست آستي

هـمان چون بخوردند از کاسـه شير

توگويي بخسـتـند هر دو بـه تير

بـخـفـتـند برجاي هر دو جوان

بدادند جان پيش نوشين‌روان

چوشاه جـهان اندران بـنـگريد

برآشـفـت و شد چون گل شنبليد

بـفرمود کز خان مـهـبود خاک

برآريد وز کـس مداريد باک

بر آن خاک بايد بريدن سرش

مـه مـهـبود مانا مـه خواليگرش

بـه ايوان مـهـبود در کس نـماند

ز خويشان او درجهان بـس نـماند

بـه تاراج داد آن همه خواسـتـه

زن و کودک و گـنـج آراسـتـه

رسيده از آن کار زروان بـه کام

گـهي کام ديد اندر آن گاه نام

بـه نزديک او شد جهود ارجـمـند

برافراخـت سر تا بابر بـلـند

بـگـشـت اندرين نيز چندي سپهر

درسـتي نـهان کرده از شاه چـهر

چـنان بد که شاه جـهان کدخداي

بـه نـخـچير گوران همي‌کرد راي

بـفرمود تا اسـب نـخـچيرگاه

بـسي بـگذرانـند در پيش شاه

ز اسـبان که کسري همي‌بنـگريد

يکي را بران داغ مـهـبود ديد

ازان تازي اسبان دلـش برفروخـت

بـه مهـبود بر جاي مهرش بسوخت

فروريخـت آب از دو ديده بدرد

بـسي داغ دل ياد مـهـبود کرد

چـنين گفـت کان مرد با جاه و راي

بـبردش چـنان ديو ريمـن ز جاي

بدان دوسـتداري و آن راسـتي

چرا زد روانـش درکاسـتي

نداند جز از کردگار جـهان

ازان آشـکارا درسـتي نـهان

وزان جايگـه سوي نـخـچيرگاه

بيامد چـنان داغ دل کينـه خواه

ز هر کس بره برسخـن خواسـتي

ز گـفـتارها دل بياراسـتي

سراينده بـسيار هـمراه کرد

بـه افـسانـه‌ها راه کوتاه کرد

دبيران و زروان و دسـتور شاه

برفـتـند يک روز پويان بـه راه

سخـن رفـت چندي ز افسون و بند

ز جادوي و آهرمـن پرگزند

بـه موبد چنين گفت پس شـهريار

کـه دل رابـه نيرنـگ رنجـه مدار

سخـن جز به يزدان و از دين مگوي

ز نيرنـگ جادو شگفـتي مـجوي

بدو گـفـت زروان انوشـه بدي

خرد را بـه گـفـتار توشـه بدي

ز جادو سخن هرچ گويند هـسـت

نداند جز از مرد جادوپرسـت

اگر خوردني دارد از شير بـهر

پديدار گرداند از دور زهر

چو بشـنيد نوشين‌روان اين سخـن

برو تازه شد روزگار کـهـن

ز مـهـبود و هر دو پـسر ياد کرد

برآورد بر لـب يکي باد سرد

بـه ز روان نگه کرد و خامش بـماند

سـبـک با ره گامزن را براند

روانـش ز انديشـه پر دود بود

کـه زروان بدانديش مـهـبود بود

هـمي‌گـفـت کين مرد ناسازگار

ندانـم چـه کرد اندران روزگار

کـه مهـبود بردست ماکشته شد

چـنان دوده را روز برگشـتـه شد

مـگر کردگار آشـکارا کـند

دل و مـغز ما را مدارا کـند

کـه آلوده بينـم همي زو سخـن

پر از دردم از روزگار کـهـن

هـمي‌رفـت با دل پر از درد وغـم

پرآژنـگ رخ ديدگان پر ز نـم

بـه مـنزل رسيد آن زمان شـهريار

سراپرده زد بر لـب جويبار

چو زروان بيامد بـه پرده سراي

ز بيگانـه پردخـت کردند جاي

ز جادو سخن رفت وز شـهد و شير

بدو گـفـت شد اين سخن دلـپذير

ز مـهـبود زان پس بـپرسيد شاه

ز فرزند او تا چرا شد تـباه

چو پاسـخ ازو لرز لرزان شـنيد

ز زروان گـنـهـکاري آمد پديد

بدو گفت کسري سخن راسـت گوي

مـکـن کژي و هيچ چاره مـجوي

کـه کژي نيارد مـگر کار بد

دل نيک بد گردد از يار بد

سراسر سخن راست زروان بگفـت

نـهـفـتـه پديد آوريد از نهفـت

گـنـه يک سر افگند سوي جـهود

تـن خويش راکرد پر درد و دود

چو بـشـنيد زو شـهريار بـلـند

هـم اندر زمان پاي کردش بـبـند

فرسـتاد نزد مـشـعـبد جـهود

دواسـبـه سواري بـه کردار دود

چوآمد بدان بارگاه بـلـند

بـپرسيد زو نرم شاه بـلـند

کـه اين کار چون بود با من بـگوي

بدسـت دروغ ايچ مـنـماي روي

جـهود از جـهاندار زنهار خواسـت

کـه پيداکـند راز نيرنـگ راسـت

بـگـفـت آنـچ زروان بدو گفته بود

سـخـن هرچ اندر نهان رفتـه بود

جـهاندار بـشـنيد خيره بـماند

رد و موبد و مرزبان را بـخواند

دگر باره کرد آن سخـن خواسـتار

بـه پيش ردان دادگر شـهريار

بـفرمود پـس تا دو دار بـلـند

فروهـشـتـه از دار پيچان کمـند

بزد مرد دژخيم پيش درش

نـظاره بروبر هـمـه کـشورش

بـه يک دار زروان و ديگر جـهود

کشـنده برآهـخـت و تندي نمود

بـباران سـنـگ و بـباران تير

بدادند سرها بـه نيرنـگ شير

جـهان را نـبايد سـپردن بـبد

کـه بر بد گمان بي‌گـمان بد رسد

ز خويشان مهبود چندي بجـسـت

کزيشان بيابد کـسي تـندرسـت

يکي دخـتري يافـت پوشيده‌روي

سـه مرد گرانـمايه و نيک‌خوي

همـه گـنـج زروان بديشان نمود

دگر هرچ آن داشـت مرد جـهود

روانـش ز مـهـبود بريان شدي

شـب تيره تا روز گريان بدي

ز يزدان هـمي‌خواسـتي زينـهار

هـمي‌ريخـتي خون دل برکـنار

بـه درويش بخـشيد بـسيار چيز

زباني پر از آفرين داشـت نيز

کـه يزدان گناهـش ببخشد مـگر

سـتـمـگر نـخواند ورا دادگر

کـسي کو بود پاک و يزدان پرسـت

نيازد بـه کردار بد هيچ دسـت

کـه گرچـند بد کردن آسان بود

بـه فرجام زو جان هراسان بود

اگر بد دل سـنـگ خارا شود

نـماند نـهان آشـکارا شود

وگر چـند نرمـسـت آواز تو

گـشاده شود زو هـمـه راز تو

ندارد نـگـه راز مردم زبان

هـمان بـه که نيکي کني درجهان

چو بيرنـج باشي و پاکيزه‌راي

ازو بـهره يابي بـه هر دو سراي

کـنون کار زروان و مرد جـهود

سرآمد خرد را بـبايد سـتود

اگر دادگر باشي و سرفراز

نـماني و نامـت بـماند دراز

تـن خويش را شاه بيدادگر

جز از گور و نـفرين نيارد بـه سر

اگر پيشـه دارد دلـت راسـتي

چـنان دان کـه گيتي بياراسـتي

چـه خواهي ستايش پس ازمرگ تو

خرد بايد اين تاج و اين ترگ تو

چـنان کز پـس مرگ نوشين‌روان

ز گـفـتار مـن داد او شد جوان

***