Poem403

Poem403

چو دانسـت کز مرگ نتوان گريخـت

بـسي آب خونين ز ديده بريخـت

بـگـسـترد فرش اندر ايوان خويش

بـفرمود کامدش بـهرام پيش

بدو گـفـت کاي پاک‌زاده پـسر

بـه مردي و دانـش برآورده سر

بـه مـن پادشاهي نهادسـت روي

کـه رنـگ رخـم کرد همرنگ موي

خـم آورد بالاي سرو سـهي

گـل سرخ را داد رنـگ بـهي

چو روز تو آمد جـهاندار باش

خردمـند باش و بي‌آزار باش

نـگر تا نـپيچي سر از دادخواه

نبخـشي ستـمـکارگان را گـناه

زبان را مـگردان بـه گرد دروغ

چو خواهي کـه تاج از تو گيرد فروغ

روانـت خرد باد و دسـتور شرم

سخـن گـفـتـن خوب و آواز نرم

خداوند پيروز يار تو باد

دل زيردسـتان شـکار تو باد

بـنـه کينـه و دور باش از هوا

مـبادا هوا بر تو فرمانرا

سـخـن چين و بي‌دانش و چاره‌گر

نـبايد کـه يابد بـه پيشـت گذر

ز نادان نيابي جز از بـتري

نـگر سوي بي‌دانـشان نـنـگري

چـنان دان که بي‌شرم و بسيارگوي

نـبيند بـه نزد کـسي آب‌روي

خرد را مـه و خـشـم را بـنده‌دار

مـشو تيز با مرد پرهيزگار

نـگر تا نـگردد بـه گرد تو آز

کـه آز آورد خـشـم و بيم و نياز

هـمـه بردباري کـن و راسـتي

جدا کـن ز دل کژي و کاسـتي

بـپرهيز تا بد نـگرددت نام

کـه بدنام گيتي نـبيند بـه کام

ز راه خرد ايچ گونـه مـتاب

پـشيماني آرد دلـت را شـتاب

درنـگ آورد راسـتيها پديد

ز راه خرد سر نـبايد کـشيد

سر بردباران نيايد بـه خـشـم

ز نابودنيها بـخوابـند چـشـم

وگر بردباري ز حد بـگذرد

دلاور گـماني بـه سـسـتي برد

هرانـکـس کـه باشد خداوند گاه

ميانـجي خرد را کـند بر دو راه

نـه سسـتي نه تيزي به کاراندرون

خرد باد جان ترا رهـنـمون

نـگـه دار تا مردم عيب‌جوي

نـجويد بـه نزديک تو آب‌روي

ز دشمـن مکن دوستي خواسـتار

وگر چـند خواند ترا شـهريار

درخـتي بود سبز و بارش کبسـت

وگر پاي گيري سر آيد بـه دسـت

اگر در فرازي و گر در نـشيب

نـبايد نـهادن سر اندر فريب

بـه دل نيز انديشـه بد مدار

بدانديش را بد بود روزگار

سپهـبد کـجا گشـت پيمان‌شکن

بـخـندد بدو نامدار انـجـمـن

خردگير کارايش جان تـسـت

نـگـهدار گـفـتار و پيمان تست

هـم آرايش تاج و گـنـج و سـپاه

نـماينده گردش هور و ماه

نـگر تا نـسازي ز بازوي گـنـج

کـه بر تو سرآيد سراي سـپـنـج

مزن راي جز با خردمـند مرد

از آيين شاهان پيشي مـگرد

بـه لـشـکر بـترسان بدانديش را

بـه ژرفي نگـه کن پـس و پيش را

سـتاينده‌يي کو ز بـهر هوا

سـتايد کـسي را هـمي ناسزا

شکسـت تو جويد همي زان سخن

مـمان تا بـه پيش تو گردد کهـن

کـسي کـش ستايش بيايد به کار

تو او را ز گيتي بـه مردم مدار

کـه يزدان ستايش نخواهد هـمي

نـکوهيده را دل بـکاهد مي

هرانـکـس کـه او از گنهکار چشم

بـخوابيد و آسان فرو برد خـشـم

فزونيش هر روز افزون شود

شـتاب آورد دل پر از خون شود

هرانـکـس کـه با آب دريا نـبرد

بـجويد نـباشد خردمـند مرد

کـمان دار دل را زبانـت چو تير

تو اين گفته‌هاي مـن آسان مـگير

گـشاد پرت باشد و دست راسـت

نشانـه بنـه زان نشان کت هواست

زبان و خرد با دلـت راسـت کـن

همي ران ازان سان که خواهي سخن

هرانکـس کـه اندر سرش مغز بود

هـمـه راي و گفـتار او نـغز بود

هرانـگـه کـه باشي تو با راي‌زن

سـخـنـها بياراي بي‌انجـمـن

گرت راي با آزمايش بود

هـمـه روزت اندر فزايش بود

شود جانـت از دشـمـن آژيرتر

دل و مـغز و رايت جـهانـگيرتر

کـسي را کـجا پيش رو شد هوا

چـنان دان کـه رايش نـگيرد نوا

اگر دوسـت يابد ترا تازه‌روي

بيفزايد اين نام را رنـگ و بوي

تو با دشـمـنـت رو پر آژنـگ دار

بدانديش را چـهره بي‌رنـگ دار

بـه ارزانيان بخش هرچت هواسـت

کـه گـنـج تو ارزانيان را سزاست

بـکـش جان و دل تا تواني ز رشک

کـه رشک آورد گرم و خونين سرشک

هرانـگـه کـه رشـک آورد پادشا

نـکوهـش کـند مردم پارسا

چو اندرز بـنوشـت فرخ دبير

بياورد و بـنـهاد پيش وزير

جـهاندار برزد يکي باد سرد

پـس آن لعـل رخـسارگان کرد زرد

چو رنـگين رخ تاجور تيره شد

ازان درد بـهرام دل خيره شد

چـهـل روز بد سوکوار و نژند

پر از گرد و بيکار تـخـت بـلـند

چـنين بود تا بود گردان سـپـهر

گـهي پر ز درد و گـهي پر ز مـهر

تو گر باهشي مشمر او را به دوست

کـجا دسـت يابد بدردت پوسـت

شـب اورمزد آمد و ماه دي

ز گـفـتـن بياساي و بردار مي

کـنون کار ديهيم بـهرام ساز

کـه در پادشاهي نـماند دراز